مادر، ستون اصلی در تربیت دینی فرزندان است/تربیت دینی را در فعالیت های روزمره جاری کنید
به گزارش روابط عمومی ستاد اقامه نماز خراسان رضوی، در راستای توسعه و ترویج فرهنگ نماز در بین نسل نو، روابط عمومی ستاد اقامه نماز استان در آستانه سی و دومین اجلاس سراسری نماز با عنوان “مادران، فرزندان، فناوری های نوین و راهبردی” با محبوبه میرزایی راد مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی در روز شنبه بیست و یکم تیرماه گفتگو کرد.
مشروح گفتگو را در زیر بخوانید.
از نسل امروز و کودکان چه تعریف و شناختی دارید؟؟
در ابتدا این گفتگو محبوبه میرزایی راد مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی گفت: نسل امروز، به ویژه کودکان و نوجوانان، با ویژگی‌هایی کاملاً متفاوت از نسل های گذشته رشد می‌کنند. شناخت درست از این نسل، شرط لازم برای تربیت دینی، اخلاقی و اجتماعی موفق است.
وی ادامه داد: نسل امروز نسلی است که در فضای پرشتاب تکنولوژی، ارتباطات گسترده و تغییرات فرهنگی بزرگ رشد می‌کند. این نسل با دسترسی به حجم عظیمی از اطلاعات، سبک یادگیری نگاه متفاوتی به دنیا دارد.
مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی افزود: ویژگی‌های بارز کودکان نسل امروز می توان به دیجیتال زدگی یعنی با گوشی، تبلت، اینترنت، بازی‌های ویدیویی و شبکه های اجتماعی بزرگ می‌شوند. سریع یاد می‌گیرند، اما تمرکز طولانی مدت ندارند اشاره کرد.
محبوبه میرزایی راد نسل نو را جستجوگر، منتقد و پرسشگر دانست که پاسخ‌های سطحی را نمی‌پذیرند و در همین راستا اشاره کرد: نسل امروز دوست دارند دلیل هر چیز حتی مسائل دینی یا خانوادگی را بدانند. استعدادهای مختلفی داشته و به دنبال روش‌های متفاوت ابراز آن هستند.
وی بیان کرد: نسل امروز تجربه محور، نه صرفاً نصیحت‌پذیر بیشتر از طریق تجربه، بازی، داستان و تعامل یاد می‌گیرند. نصیحت مستقیم ممکن است بی اثر یا حتی گاهی دافعه برانگیز باشد. احساساتی هستند اما آگاه به حقوق خود به محبت، توجه و تأیید نیاز دارند. اگر احساس کنند نادیده گرفته شده‌اند یا با آن‌ها غیرمنصفانه برخورد می‌شود، واکنش نشان می‌دهند.
مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی در صحبت دیگر خود اظهار کرد: نسل نو با زبان محبت و منطق تربیت‌پذیر می باشند در برابر زور یا تحقیر مقاومت می‌کنند، اما اگر منطق، احترام و محبت ببینند، به‌خوبی همراهی می‌کنند. آن‌ها نیاز دارند شنیده شده نه فقط نصیحت شوند. احترام را از رفتار والدین یاد می‌گیرند، نه فقط دستور. آموزش باید همراه با تعامل، بازی، داستان و هنر باشد.
محبوبه میرزایی راد اضافه کرد: کودک امروز، یک انسان کوچک نیست که صرفاً باید حرف‌شنو باشد، بلکه فردی در حال شکل‌گیری است با ذهنی باز، پرسشگر، حساس و خلاق. اگر با زبان احترام، محبت، منطق و تجربه با او رفتار شود، می‌توان او را به سوی رشد دینی و اخلاقی هدایت کرد.
دیدگاه شما در مورد جایگاه مادر در خانواده در تربیت دینی فرزندان چیست؟
وی در پاسخ به این سوال در ابتدا گفت: بر اساس آموزه های اسلامی، روان‌شناسی تربیتی و واقعیت‌های اجتماعی این است که مادر، ستون اصلی در تربیت دینی فرزندان است. او نه فقط یک مراقب یا خانه‌دار، بلکه یک مربی معنوی، عاطفی و اخلاقی در قلب خانه است. جایگاه مادر در این زمینه بسیار رفیع، تأثیرگذار و غیرقابل جایگزین است.
مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی بیان کرد: مادر، اولین آموزگار ایمان و اخلاق فرزند از لحظه تولد و حتی پیش از آن با نگاه، رفتار، گفتار و روحیه مادر تربیت می‌شود. اولین مفاهیم درباره خدا، نماز، محبت اهل‌بیت، صداقت و ادب را نه از مدرسه، بلکه از مادر می‌گیرد. امام خمینی (ره) می گویند: «دامن مادر، اولین مدرسه‌ای است که فرزند در آن تربیت می‌شود.»
محبوبه میرزایی راد اشاره کرد: نقش الگوی زنده برای دین داری عملی کودکان بیش از آن که با “سخن” تربیت شوند، با “دیدن و تجربه” یاد می‌گیرند. مادری که نماز اول وقت می‌خواند، قرآن می‌خواند، مهربانی و صبوری نشان می‌دهد، در حقیقت در حال کاشت بذر دین در دل فرزندش است، حتی اگر کلمه ای نگوید.
وی اظهار کرد: دین داری بدون آرامش روانی، پایدار نیست. کودک باید احساس امنیت، عشق و ارزشمندی کند تا دلش پذیرای مفاهیم الهی باشد. این امن‌ترین آغوش و صدای آرامش بخش مادر است. وقتی کودک احساس می‌کند «مادرم دوستم دارد»، آسان تر می‌پذیرد که «خدا هم دوستم دارد».
مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی افزود: طبق روان شناسی رشد، بخش مهمی از شخصیت و باورهای دینی در سنین ۱ تا ۷ سال شکل می‌گیرد. این دقیقاً زمانی است که بیشترین تماس کودک با مادر است. نقش مادر در این سنین، بسیار حیاتی و اثرگذار است.
محبوبه میرزایی راد ادامه داد: در عین اینکه مادر نقش اصلی در تربیت دینی اولیه دارد، نقش پدر نیز بسیار مهم است؛ اگر پدر همراه، حامی و قدردان مادر باشد، تأثیر مادر در تربیت دینی چند برابر خواهد شد. اما اگر رفتار پدر متضاد با ارزش های مادر باشد، کودک دچار تضاد تربیتی می‌شود.
وی افزود: مادر، روح خانه و ریشه دارترین منبع تربیت دینی کودک است. تربیتی که از محبت، رفتار عملی، و حضور مداوم مادر سرچشمه می‌گیرد، ماندگارترین نوع تربیت است. اگر مادر خودآگاه، دین‌باور و صبور باشد، می‌تواند فرزندی دین مدار، متعادل و با ایمان تربیت کند.
چگونه می شود ارتباط مستمر خانه و مدرسه مدیریت کرد تا در یک تربیت درست ادامه و موثر باشد؟؟
مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی گفت: برای اینکه خانه و مدرسه در تربیت فرزند هم راستا و مؤثر عمل کنند، باید ارتباطی مستمر، هدفمند و دوطرفه میان والدین (به‌ویژه مادر و پدر) و کادر مدرسه (معلم، مربی پرورشی، مشاور) برقرار باشد. این ارتباط اگر اصولی مدیریت شود، باعث رشد متعادل، هماهنگ و موفق کودک در همه ابعاد (دینی، اخلاقی، اجتماعی و علمی) خواهد شد.
محبوبه میرزایی راد در بخش دیگری از صحبت خود چند اصول کلیدی برای مدیریت ارتباط خانه و مدرسه را بیان کرد و گفت: هماهنگی در اهداف تربیتی؛ خانه و مدرسه باید درباره اصول کلی تربیت (مثل صداقت، نماز، نظم، حجاب، مهارت‌های زندگی و…) دیدگاه مشترک داشته باشند. این هماهنگی از تضادها جلوگیری می‌کند. مثال: اگر مدرسه به نماز اهمیت می‌دهد اما در خانه توجهی نمی‌شود، کودک دچار سردرگمی خواهد شد.
وی ارتباط منظم و دوطرفه را مود بعدی بیان کرد و ادامه داد: والدین نباید فقط زمانی که مشکلی پیش آمد به مدرسه مراجعه کنند باید ارتباط مستمر داشته باشند؛ شرکت در جلسات اولیا و مربیان، پرسش از وضعیت اخلاقی و دینی فرزند، ارائه بازخورد به مدرسه درباره نحوه عملکرد آنان. اگر کودک ببیند خانه و مدرسه متحد هستند، بهتر تربیت می شود.
مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی یکی از موارد دیگر اصول کلیدی را آموزش والدین دانست و عنوان کرد: مدرسه باید خانواده‌ها را با اصول تربیت دینی و روان‌شناسی کودک آشنا کند. این کار می‌تواند در قالب: جلسات تربیتی، معرفی کتاب مناسب، مشاوره فردی یا گروهی انجام شود. خانه و مدرسه اگر «هم‌زبان، هم‌فکر، و هم‌دل» باشند، فرزند را به درستی و در مسیر الهی تربیت خواهند کرد. مدیریت این ارتباط نیازمند: تعامل مستمر، اعتماد دوجانبه، شفاف سازی انتظارات و هماهنگی در شیوه‌های تربیتی است.
نحوه مدیریت دینی در درون خانواده در کنار مسائل خانه داری چگونه باید باشد؟؟
محبوبه میرزایی راد در ادامه این گفتگو اظهار کرد: مدیریت دینی در درون خانواده همراه با انجام مسئولیت‌های خانه‌داری، نیازمند تعادل، آگاهی، و نیت خالص برای ایجاد یک فضای الهی و هماهنگ در خانواده است.
وی چند اصل و راهکار را برای مدیریت دینی در درون خانواده اضافه کرد و افزود: نیت الهی و نگاهی توحیدی در اسلام، حتی کارهای روزمره مانند آشپزی، نظافت، یا مراقبت از اعضای خانواده، اگر با نیت رضای خدا انجام شود، عبادت محسوب می‌شود. مثال: زنی که با نیت خدمت به خانواده و اطاعت از فرمان خدا غذا می‌پزد، پاداش معنوی می‌گیرد.
مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی گفت: راهکار دیگر تقسیم وظایف بر اساس اخلاق اسلامی است، مدیریت دینی یعنی توجه به عدالت، مهربانی و احترام متقابل در تقسیم مسئولیت ها است. پیامبر اکرم(ص) در خانه کار می‌کردند و یاری رسان خانواده بودند.
محبوبه میرزایی راد بیان کرد: تربیت دینی فرزندان در دل کارهای روزمره خانه داری فرصت خوبی برای انتقال آموزه‌های دینی است. آموزش نماز، اخلاق، دعا و احترام به والدین را می‌توان در قالب رفتارهای روزانه به فرزندان یاد داد. مثال: هنگام غذا پختن، درباره نعمت‌های الهی صحبت شود یا ذکر “بسم‌الله” آموزش داده شود.
وی اشاره کرد: تنظیم برنامه روزانه با محوریت عبادت: نماز، قرائت قرآن و یاد خدا باید جزو برنامه روزانه خانواده باشد. این امور نباید قربانی شلوغی کارهای خانه شوند، بلکه بخشی از آن باشند. الگوسازی از طریق رفتار فرزندان بیشتر از سخن از رفتار می آموزند. مادری که با حوصله، ذکر می‌گوید، پدر یا مادری که با آرامش و اخلاص نماز می‌خوانند، الگوی خوبی می شوند.
مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی اظهار کرد: مدیریت دینی در خانواده یعنی ایجاد فضایی معنوی در دل فعالیت‌های روزمره. این مدیریت با نیت خالص، تقسیم وظایف اخلاقی، الگوسازی و تنظیم برنامه بر محور عبادت محقق می‌شود. خانه‌داری نیز اگر با نیت الهی و نگاه تربیتی انجام شود، خود یک مسیر سیر الی الله است.
از نگاه شما امروز در تربیت دینی تهدیدها و فرصت ها می باشد؟؟
وی گفت: چون تربیت دینی در عصر امروز با فرصت ها و با تهدیدهای پیچیده و پنهان همراه است. شناخت دقیق این دو، شرط موفقیت در تربیت فرزندان در مسیر ایمان، اخلاق و معنویت است.
در ادامه مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی ابتدا تهدیدها را بیان کرد و افزود: فضای مجازی و رسانه های غرب‌گرا مانند الگوسازی ناسالم ضدخدا در شبکه های اجتماعی، عادی سازی بی دینی و خشونت یا بی تفاوتی به خانواده از این قبیل موارد می باشد.
محبوبه میرزایی راد یکی دیگر از تهدیدها را نقض تربیت بین خانه، مدرسه و جامعه دانست و ادامه داد: خانه بر تربیت دینی تأکید دارد اما مدرسه یا اجتماع در مواردی خلاف آن عمل می‌کنند. تضاد بین آنچه فرزند می‌بیند و آنچه به او گفته می شود او را دچار سردرگمی می‌کند. کودکان و نوجوانان امروز بیشتر می‌پرسند، تحلیل می‌خواهند و قانع شدن برایشان مهم است. نبود پاسخ دهی عمیق یا بی حوصله بودن والدین، می‌تواند زمینه دین‌گریزی شود.
وی تهدید دیگر در تربیت دینی را اینگونه بیان کرد و افزود: نسبی شدن ارزش‌ها؛ ارزش‌هایی مثل حیا، نماز، ساده زیستی و احترام به والدین، گاهی در دید نسل جدید، اگر خوب تبیین نشود «قدیمی» یا «تحمیلی» تلقی خواهد شد.
مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی در ادامه این گفتگو فرصت‌های تربیت دینی را بیان کرد و ادامه داد: دسترسی آسان به منابع دینی با کیفیت؛ وجود کتاب های کودکانه دینی، انیمیشن‌ها، نرم‌افزارها و سخنرانی های مفید، فرصتی بی نظیر است. مادران می‌توانند ابزارهای متنوعی برای آموزش دین به فرزندان استفاده کنند.
محبوبه میرزایی راد اضافه کرد: نسل امروز آماده شنیدن و تحلیل هستند؛ اگر با منطق، محبت و صبر با آن‌ها صحبت شود، تأثیر فراوانی دارد. فرزند شما باید حس کند حرف‌هایش شنیده می‌شود و سؤالاتش را می‌تواند راحت مطرح کند، حتی اگر درباره خدا باشد.
وی ادامه داد: تربیت دینی را در فعالیت های روزمره جاری کنید؛ مثلا با هم قرآن بخوانید، در کار خیر شرکت کنید، قصه اهل بیت را قبل خواب بگویید، کارهای خوب فرزند را به نیت رضای خدا تحسین کنید. همچنین والدین باید رشد معنوی داشته باشند. مادری که اهل تفکر، دعا و مطالعه باشد می تواند تربیت گر مؤثر و باصلابت باشد.
مدیر کل ورزش و جوانان خراسان رضوی در پایان خاطر نشان کرد: تربیت دینی در دنیای امروز، راهی دشوار اما پرثمر است. تهدید ها واقعی اند، اما فرصت ها هم بسیارند. اگر مادران با آگاهی، صبر، محبت و توکل به خدا عمل کنند، می‌توانند حتی در دل این دنیای پرچالش فرزندانی دین‌دار، متعادل و امیدوار تربیت کنند.
