نماز راننده مهاجر در روسیه؛ از اعتراض مجازی تا بحث ملی درباره ادای نماز در اماکن عمومی
ادای نماز یک راننده اتوبوس مهاجر در شهر «خاباروفسک» روسیه، موجی از واکنش‌ها و بحث‌های عمومی درباره نماز مسلمانان در فضاهای عمومی را برانگیخته است؛ ماجرایی که فراتر از یک رفتار شخصی، اکنون به نمادی از شکاف فرهنگی و رشد بی‌اعتمادی نسبت به مهاجران آسیای مرکزی در روسیه تبدل شده است
به گزارش روابط عمومی ستاد اقامه نماز، ماه گذشته، راننده یک اتوبوس در شهر خاباروفسک در شرق دور روسیه به دلیل نماز خواندن در پایانه اتوبوس، در حالی که مسافران در داخل وسیله منتظر بودند، مورد بازجویی قرار گرفت.
مقام‌ها اعلام کردند که این مرد که گفته می‌شود مهاجری از آسیای مرکزی است، در زمان استراحت خود نماز می‌خوانده و مرتکب هیچ تخلفی نشده است. با این حال، انتشار ویدئوی نماز او در شبکه‌های اجتماعی موجی از خشم و اعتراض را در فضای مجازی روسیه به‌راه انداخت.
در روسیه، کشوری با میلیون‌ها مسلمان از جمله مهاجرانی از آسیای مرکزی، گاه نمازگزاران در خیابان‌ها یا پیاده‌روها عبادت می‌کنند. اما در سال‌های اخیر، این رفتار به موضوعی حساس و مناقشه‌برانگیز تبدیل شده است، چراکه هم‌زمان با افزایش خشونت‌ها و بی‌اعتمادی نسبت به مهاجران مسلمان، مخالفت با ادای نماز در اماکن عمومی نیز بالا گرفته است.
پس از حمله تروریستی مرگبار به تالار کنسرت «کروکوس سیتی» در مارس ۲۰۲۴، موجی از بازرسی‌ها، بازداشت‌ها و اخراج مهاجران آسیای مرکزی در روسیه شدت یافت. چند تبعه تاجیکستان به اتهام دخالت در آن حمله بازداشت شدند.
منتقدان ادعا می‌کنند که ادای نماز در پیاده‌روها، پارکینگ‌ها یا وسایل نقلیه عمومی رفتاری «نامناسب» و حتی تحریک‌آمیز است. اما نمازگزاران در پاسخ می‌گویند کمبود شدید مسجد در بسیاری از مناطق روسیه حتی در شهرهای بزرگی مانند مسکو و سن‌پترزبورگ آنها را ناگزیر به ادای نماز در فضای باز کرده است. افزون بر این، انجام پنج نوبت نماز روزانه در ساعات کاری، رفت‌وآمد به مسجد را دشوار می‌کند.
در شهر بندری ولادی‌وستوک نیز در ماه مارس، راننده دیگری پس از انتشار ویدئویی از نماز خواندنش در کنار اتوبوس، از سوی مقام‌های شهری توبیخ شد. شهرداری در بیانیه‌ای اعلام کرد: به راننده توصیه شد برای انجام فرائض دینی خود مکان‌هایی خلوت‌تر و مناسب‌تر را انتخاب کند تا موجب مزاحمت دیگران نشود.
مسئله نماز مهاجران مسلمان در اماکن عمومی حتی در سطح مقامات عالی روسیه نیز مطرح شده است. «والری فادیو»، رئیس شورای حقوق بشر وابسته به ریاست‌جمهوری روسیه، در سفر اخیرش به ازبکستان گفت: من مخالف نماز مسلمانان نیستم، اما عجیب است وقتی کسی در مترو سجاده پهن می‌کند یا راننده مینی‌بوس وسط کار شروع به نماز می‌خواند.
با این حال، موضوع «نماز خیابانی» میان خود مسلمانان نیز محل اختلاف است. بر اساس تعالیم اسلامی، عبادت در مکان‌هایی مانند پارک، فرودگاه یا محل کار در صورت پاک بودن محل، مجاز است، اما توصیه می‌شود نمازگزاران از مکان‌هایی که مزاحم رفت‌وآمد یا تجمع مردم است پرهیز کنند.
در این میان، فعالان حقوق بشر نسبت به پیامدهای اجتماعی این نوع برخوردها هشدار می‌دهند. «والنتینا چوپیک»، فعال روس، ابراز نگرانی کرده که حساسیت فزاینده نسبت به مناسک اسلامی می‌تواند به دامن زدن به تبعیض علیه مهاجران آسیای مرکزی منجر شود.
او می‌گوید خشم و نفرتی که در فضای مجازی علیه نماز مسلمانان شکل می‌گیرد، گاه به خشونت و رفتارهای خصمانه در واقعیت می‌انجامد و به کلیشه‌های منفی دامن می‌زند.
«دالر»، راننده ۳۴ ساله تاکسی از تاجیکستان گفت بسیاری از رانندگان مهاجر، از ترس قضا شدن نماز، در کنار خیابان‌ها یا حتی کنار سطل‌های زباله نماز می‌خوانند.
او افزود: اغلبشان تاجیک، ازبک یا قرقیز هستند و وقت رفتن به مسجد را ندارند. اما این رفتار توجه جلب می‌کند و موجب دلخوری مردم می‌شود. من به آزادی دینی احترام می‌گذارم، اما فکر می‌کنم نباید بهانه‌ای برای دشمنی بیشتر با مهاجران ایجاد کنیم.
بحث درباره نماز در اماکن عمومی محدود به روسیه نیست. در سال ۲۰۱۱، فرانسه نماز خواندن در خیابان‌های پاریس را ممنوع کرد؛ تصمیمی که پس از اعتراضات احزاب راست‌گرا اتخاذ شد. در انگلیس نیز در سال ۲۰۲۱ پخش اذان از پل «تاور بریج» لندن با وجود داشتن مجوز رسمی، جنجال و بحث گسترده‌ای در فضای عمومی و شبکه‌های اجتماعی برانگیخت.
منبع: شبستان
