اعمال شب و روز دحوالارض
دحوالارض روز بیرون آمدن زمین از زیر آب است. برخی از اندیشمندان، آن را به بسط یافتن و گسترش خشکی‌های زمین و برخی دیگر، از آن به حرکت زمین تفسیر کرده‌اند. از استناد به روایات، چنین برآمده که گسترده شدن زمین، در روز بیست و پنجم ذی‌القعده بوده و نخستین جایی از زمین که از زیر آب سر برآورده، خانه ی کعبه بوده است. چنین روایت شده که امام رضا علیه السلام، در روز بیست و پنجم ذى قعده به میان ما آمد و فرمود: «امروز را روزه بگیرید. من نیز، روزه هستم» . گفتیم : قربانت شویم! مگر امروز، چه روزى است؟ فرمود: «روزى است که در آن، رحمت الهی منتشر شد و زمین، گسترش یافت (دحو الأرض)، و کعبه برپا شد، و آدم علیه السلام به زمین هبوط کرد»[۱] به مناسبت فرا رسیدن این روز، بر آن شدیم تا به اعمال شب و روز دحوالارض بپردازیم. با ما همراه باشید.
فضیلت روز دحوالارض
طبق برخی روایات، در روز دحوالارض، وقایع مهمی مانند فرود آمدن کشتی نوح بر بالای کوه جودی، تولد حضرت ابراهیم و حضرت عیسی علیهم السلام و نزول نخستین رحمت الهی بر حضرت آدم علیه السلام رخ داده است. این روز در فرهنگ اسلامی، یکی از روزهای بافضلیت شناخته می‌شود و انجام اعمالی همچون غسل، روزه داری و برپایی نماز در آن توصیه شده است.
خداوند در آیه ۳۰ سوره نازعات؛ «وَالْأَرْ‌ضَ بَعْدَ ذَٰلِک دَحَاهَا؛ و زمین را پس از آن گسترانید، به موضوع دحو الارض اشاره فرموده است و مفسران و متکلمان، در تفسیر آن و چگونگی آفرینش زمین و گسترش آن سخن گفته‌اند.[۲]
حسن بن علی وشّاء چنین روایت کرده است که: طفلی بودم که همراه با پدرم در شب بیست وپنجم ماه ذی القعده، به خدمت حضرت رضا علیه السّلام رسیده و با ایشان شام خوردیم، حضرت فرمودند: امشب حضرت ابراهیم و حضرت عیسی علیهما السلام متولّد شده اند و زمین از زیر خانه ی کعبه گسترده شده، پس هرکس که روزش را روزه بدارد، چنان است که شصت ماه روزه دار بوده است، و در روایت دیگر نقل است که ایشان فرمود: در این روز حضرت قائم عجل الله فرجه، قیام خواهد کرد.
اعمال ویژه ی شب و روز دحوالارض
زمین، موطن و محل تولد همه ی ما انسان ها و گاهواره ی تمام موجودات زنده است. زمین، با تمام زیبایی ها و نعمت هایش، با کوه‌ها، رودها، دریاها، جنگل ها، درّه‌ها، چشمه‌ها، معادن و منابع ارزشمندش، آیه ای از آیات خالق یکتا به شمار می‌آید که آن را برای حیات نیکوی بشر، گسترانیده است. روز دحوالارض، روز گسترش زمینِ پرنعمت و روز بسیار مبارک و پرفضیلتی است که آداب و اعمال بخصوصی دارد؛ از جمله:
- روزه گرفتن: به گفته ی شیخ عباس قمی، دحو الارض یکی از چهار روزِ سال است که روزه گرفتن در آنها ممتاز است.[۳][۴]همچنین براساس روایات، روزه گرفتن در این روز، پاداش روزه هفتاد سال و یا کفاره هفتاد سال را دارد؛ در این روز، هر آنچه که در میان آسمان و زمین است، برای شخص روزه دار استغفار می‌کند؛ و هر کس که این روز را روزه بگیرد و شبش را به عبادت خدای تعالی شب زنده داری و تهجد نماید، برایش، پاداش عبادت یکصد سال نوشته می‌شود.[۵]
- احیا و شب زنده‌داری در شب دحوالارض، برابر با یک سال عبادت پروردگار است.
- ذکر و دعا.
- غسل کردن به نیت روزِ دحوالارض
- اقامه دو رکعت نماز، نزدیک ظهر به این صورت که در هر رکعت بعد از تلاوت سوره ی حمد، پنج مرتبه سوره الشّمس را بخواند و سپس بعد از سلام نماز بگوید: «لا حَوْلَ و لا قوَّهَ اِلّا بِالله العلی العظیم»
- و پس از آن، این دعا را بخواند: «یا مُقیلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی یا مُجیبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی یا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی وَ ارْحَمْنی و تَجاوَزْ عَنْ سَیئاتی وَ ما عِنْدی یا ذَالْجَلالِ وَ الْاِکْرام.»؛ ای درگذرنده لغزش‌ها، از لغزش من درگذر! ای اجابت کننده دعاها! دعای مرا اجابت کن! ای شنونده ی صداها! صدایم را بشنو و به من رحم کن و از بدی‌هایم و هرآنچه که نزد من است درگذر! ای صاحب جلالت و بزرگواری.
- زیارت امام رضا علیه السلام در این روز، بسیار توصیه شده و یکی از بهترین اعمال مستحب و از جمله سنت‌های مؤکد برشمرده شده است.
- خواندن دعایی که مطلع نخست آن، چنین است؛ «اللَّهُمَّ دَاحِیَ الْکَعْبَهِ وَ فَالِقَ الْحَبَّهِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَهِ وَ کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَهٍ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ أَیَّامِکَ الَّتِی أَعْظَمْتَ حَقَّهَا وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَهَا وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنِینَ وَدِیعَهً وَ إِلَیْکَ ذَرِیعَهً…»؛ خدایا؛ ای گستراننده کعبه و شکافنده دانه و برگرداننده ی سختی و برطرف کننده هر گرفتاری، از تو می‌خواهم در این روز از روزهایت که حقّش را بزرگ گرداندی و سبقتش را پیش انداختی و آن را نزد اهل ایمان امانت و به سوی خود وسیله قرار دادی و … [۶]
کاری از تحریریه ستاد اقامه نماز
پی نوشت ها
- الکافی : ج ۴ ص ۱۴۹ ح ۴؛ حکمت نامه رضوی: ج ۳ ص ۱۶۳.
- هادیان رسنان، «دحو الارض»، دانشنامه جهان اسلام
- ۱۷ ربیع الاول (ولادت پیامبر)، ۲۷ رجب (مبعث پیامبر)، ۲۵ ذی قعده (دحو الارض)، ۱۸ ذی حجه (عید غدیر)
- قمی، مفاتیح الجنان، اسوه، ص۲۴۸.
- همان
- طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱، ص۶۶۹.
