ویژگی‌های مشترک نوجوانان، ارتباط با گروه همسالان
قسمت نهم سلسله یادداشتهای "خانواده، سرچشمه تربیت دینی" با عنوان «ویژگی‌های مشترک نوجوانان، ارتباط با گروه همسالان» منتشر شد.
به گزارش روابط عمومی ستاد اقامه نماز، حجت الاسلام و المسلمین محمدیان، مشاور ستاد اقامه نماز در امور برنامه ریزی و نماز نسل نو، در قسمت نهم از سلسله یادداشتهای خود با عنوان “خانواده، سرچشمه تربیت دینی”، در خصوص «ویژگی‌های مشترک نوجوانان، ارتباط با گروه همسالان» سخن گفت.
متن یادداشت به شرح ذیل است:
در بیان ویژگی‌های مشترک دوره نوجوانی که توجه به آن حائز اهمیت است، یکی از نکات مهم این است که نوجوانان در این دوره سنی به گروه همسالان خود علاقه‌مند بوده و برای پیوستن به آن اشتیاق زیادی دارند.
در این سنین، آن‌ها دوست دارند با همسالان خود رفت‌وآمد، معاشرت و فعالیت مشترک داشته باشند و یا به‌صورت ویژه با آن‌ها صمیمی باشند. اگر گروهی را تشکیل دهند یا با یکی از همسالان خود صمیمیت خاصی پیدا کنند، حریم گروه و رفاقت برایشان مقدس و دارای اهمیت می‌شود. به کسی اجازه نمی‌دهند به آن‌ها اهانت کند یا در حلقه صمیمیتشان اخلال ایجاد نماید.
پیامد این صمیمیت، محرمانه شدن روابط و داشتن اسراری است که نمی‌خواهند دیگران از آن‌ها باخبر شوند. همین موضوع موجب ایجاد شک و تردید در اطرافیان، به‌ویژه در والدین، معلمان و مربیان می‌شود. البته این نگرانی بی‌دلیل هم نیست؛ زیرا گروه‌های همسالان در صورت نبود مراقبت، ممکن است به گروه‌های بزهکار نزدیک شوند.
این ویژگی، هم برای معلمان، مربیان، خانواده‌ها و خود نوجوانان فرصت محسوب می‌شود و هم تهدید. در صورت برخورد منطقی و مدیریت‌شده، می‌توان از این ویژگی به‌عنوان سرمایه‌ای ارزشمند برای تربیت و رشد اجتماعی نوجوانان بهره برد؛ اما در غیر این صورت، تهدید آن برای ایجاد تخریب و نابهنجاری‌های شخصیتی آشکار خواهد شد.
برخی معلمان و مربیان یا پدر و مادرها برای مقابله با این ویژگی تلاش می‌کنند از ایجاد صمیمیت بین نوجوانان جلوگیری کنند و آن‌ها را نسبت به یکدیگر بدبین سازند. شاید شما هم در برخی مدارس دیده باشید که بعضی معلمان یا عوامل انضباطی و پرورشی، دانش‌آموزان را به‌طور جداگانه صدا زده و دربارهٔ دوستانشان صحبت می‌کنند. مثلاً می‌گویند:
«فلانی! تو دختر/پسر خیلی خوبی هستی، خانواده شما محترم و باشخصیت هستند. صلاح نیست خیلی با فلان‌کس صمیمی باشی؛ با او فاصله نگه‌دار.»
همین توصیه‌ها را با واژگانی دیگر به طرف مقابل نیز می‌گویند و گمان می‌کنند با این روش می‌توانند بین آن دو فاصله ایجاد کنند. درحالی‌که نمی‌دانند این بچه‌ها نسبت به هم راز دارند و این توصیه‌ها را به یکدیگر منتقل می‌کنند. حتی گاهی به این ترفندها می‌خندند و بدتر از همه، اعتمادشان را نسبت به بزرگ‌ترها از دست می‌دهند. همین روش در خانواده‌ها نیز دیده می‌شود؛ پدران و مادران برای ایجاد فاصله با برخی دوستان فرزندانشان، نسبت به آن‌ها بدگویی می‌کنند.
در حالی‌که توجیه منطقی و مستدل برای انتخاب دوست و نحوه برخورد با دوستان، راهی آسان‌تر و مطمئن‌تر است. بیان ویژگی‌های یک دوست خوب و آثار و پیامدهای دوستی با افراد ناباب می‌تواند نوجوان را برای انتخاب صحیح آماده کند.
در روایات معصومین (علیهم‌السلام) نیز همین شیوه توصیه شده است. آن‌ها مستقیماً نفرموده‌اند «با فلان‌کس دوست نشو» یا «با فلانی رفاقت نکن»، بلکه در سفارش‌های خود چنین گفته‌اند:
«با دروغگو دوست مباش؛ زیرا واقعیت‌ها را برای تو وارونه جلوه می‌دهد.»
«با ترسو رفاقت مکن؛ زیرا تو را از کارهای بزرگ بازمی‌دارد.»
«با بخیل دوستی مکن؛ زیرا تو را از کارهای خیر بازمی‌دارد.»
در این توصیه‌ها نام کسی ذکر نشده، بلکه ویژگی‌های منفی با دلیل بیان شده است. این روش باید الگوی عملی معلمان، مربیان و والدین باشد.
اما استفاده فرصت‌آمیز از این ویژگی در به رسمیت شناختن دوستی‌های فرزندان با افراد صالح و نزدیک شدن به آن‌هاست؛ البته با مراقبت نامحسوس، نه با عینک بدبینی، بلکه با نگاه تیزبین و واقع‌بین. فرزندان حریمی برای خود دارند و نیازمند حضور در گروه‌هایی هستند که بتوانند علایق، استعدادها و شخصیت مستقل خود را نشان دهند.
گاهی لازم است با دوستان فرزندانمان آشنا شویم، با آن‌ها معاشرت کنیم، آن‌ها را به دورهمی دعوت کنیم یا فرصت دیدارشان را در منزل یا محیطی مناسب فراهم سازیم. این رابطه متقابل، ضمن ایجاد کنترل، می‌تواند در راهنمایی آن‌ها به سمت مسیر مطلوب مؤثر باشد.
به‌عنوان مثال، در مساجد، هیئت‌های مذهبی و بسیج مشاهده می‌کنیم نوجوانان و جوانان چقدر با هم صمیمی‌اند و در کنار یکدیگر فعالیت می‌کنند. این نتیجه به رسمیت شناختن همین روحیه همبستگی با همسالان است؛ روحیه‌ای که بزرگان آن را پذیرفته و با سپردن مسئولیت، آن‌ها را به‌جای مراقبت بدبینانه، تحت نظارت مسئولانه قرار داده‌اند.
