گفت‌وگو با قائم‌مقام ستاد اقامه نماز درباره نقشه راه فرهنگی در پرتو پیام اخیر رهبر معظم انقلاب
فتح قلوب نسل نو با زبان معرفت و فناوری
رهبر انقلاب در پیام به اجلاس سراسری نماز، راه احیای معنویت در عصر دیجیتال را پیوند محتوای معرفتی با ابزارهای نوین دانستند.
چگونه می‌توان در هیاهوی عصر دیجیتال و در برابر جاذبه‌های بی‌پایان فضای مجازی، حلاوت عبادت و آرامش نماز را به نسل نو چشاند؟
این پرسش کلیدی، دغدغه همیشگی دلسوزان فرهنگی کشور است که پاسخ آن را می‌توان در پیام حکیمانه و افق‌گشای رهبر فرزانه انقلاب به سی‌ودومین اجلاس سراسری نماز یافت.
ایشان با تشخیص دقیق ناکافی بودن رویکردهای فعلی، نسخه شفابخش پیوند محتوای عمیق معرفتی با ابزارهای نوین را برای این دوران تجویز فرمودند.
آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی تفصیلی ما با دکتر سید احمد زرهانی، قائم‌مقام ستاد اقامه نماز کشور، برای تشریح ابعاد این جهاد فرهنگی است.
همان‌طور که در پیام رهبر معظم انقلاب نیز تصریح شده، رویکردهای فعلی به تنهایی پاسخگوی نیازهای امروز نیست. با توجه به محوریت فناوری‌های نوین در اجلاس امسال، به نظر شما جوهره اصلی این حلقه مفقوده در نظام تربیتی ما چیست که فناوری‌های نوین قرار است آن را ترمیم کنند؟
موضوع امسال اجلاس اقامه نماز «مادران و فرزندان و فناوری‌های نوین راهبردی» انتخاب شده بود. پیام حکیمانه رهبر معظم انقلاب نیز به‌درستی به دو بال اصلی این حرکت، یعنی نقش محوری پدران و مادران و ضرورت استفاده از فناوری‌های نوین اشاره فرمود. حلقه گمشده در این مسیر، دقیقاً همان بهره‌گیری از فناوری‌های نوین است. روش‌های سنتی ما، از پند و اندرز گرفته تا تعلیم و تربیت رسمی در خانه و مسجد، همگی در عصر دیجیتال لازم هستند اما به هیچ وجه کافی نیستند. نسل جدید امروز با ابزارهایی مانند هوش مصنوعی، شبکه‌های اجتماعی و تولیدات پرکاربرد فضای مجازی زندگی می‌کند و ارتباطی شبانه‌روزی با این فضا دارد. ما موظفیم از همین فضا برای تقویت جهان‌بینی توحیدی و پرورش عبادی نسل جوان بهره بگیریم.
بر همین اساس، اجلاس امسال دو محور اصلی را دنبال کرد: محور نخست، نقش بنیادین پدران و مادران در پیوند با مدرسه و مسجد بود. محور دوم، به‌طور تخصصی بر نقش فناوری‌های نوین و راهبردی و چگونگی بهره‌گیری از آن‌ها برای رشد فکری و عبادی نسل جوان متمرکز بود که با حضور دانشمندان و صاحب‌نظران این حوزه برگزار شد. خوشبختانه استقبال بسیار خوبی نیز صورت گرفت. در فراخوان امسال، بیش از هزار و ۴۰۰ اثر به دبیرخانه ارسال شد که بخش قابل توجهی از آن‌ها بر نوآوری در استفاده از فناوری‌های نوین متمرکز بودند. این امر نشان‌دهنده وجود ظرفیت‌های عظیم و راهکارهای تازه در این حوزه است که باید در برنامه‌ریزی‌های کلان فرهنگی کشور مورد توجه قرار گیرند.
شما به‌درستی بر ظرفیت عظیم ابزار تأکید کردید و این ما را مستقیماً به قلب پیام رهبر معظم انقلاب می‌رساند که در کنار ابزار، بر محتوا و تبیین ظرافت‌های پرمعنی نماز اصرار دارند. این محتوای معرفتی که قرار است نماز را از یک عادت به یک عبادت عمیق تبدیل کند، مشخصاً شامل چه مؤلفه‌هایی است؟
این نکته‌ای بسیار کلیدی است. ریشه و سرچشمه خشوع در نماز، به اعتقاد و معرفت نمازگزار نسبت به مبدأ و معاد بازمی‌گردد. برای اینکه فرزندان ما بتوانند نمازی عمیق و با حضور قلب اقامه کنند، ابتدا باید به اصول دین به‌صورت مستدل و یقینی باور داشته باشند. انسانی که عمیقاً می‌داند خداوند او را می‌بیند، طبیعتاً با شکستگی و خشیت به پیشگاه الهی وارد می‌شود. اگر این معرفت بنیادین درباره فلسفه و اسرار نماز وجود نداشته باشد، نماز ناگزیر به یک عمل شکلی تقلیل می‌یابد. بنابراین، کلید تحول، ارتقای دانش و بینش نسل نو است و اینجاست که نقش محتوا مشخص می‌شود. ما در مرکز تخصصی نماز، با حضور بیش از ۱۰۰ استاد زبردست، دقیقاً روی تولید همین محتوای عمیق و جذاب متمرکز شده‌ایم. این محتوا در قالب‌های متنوعی مانند پادکست، فیلم‌های کوتاه و مقاله‌های تحلیلی برای استفاده در نظام آموزشی و خانواده‌ها تولید می‌شود.
درواقع موفقیت در انتقال اسرار نماز به نسل جوان، به ترکیب هنر و اندیشه بستگی دارد. ما باید محتوایی قابل قبول و دلنشین تولید کنیم که با زبان و دغدغه‌های آن‌ها سخن بگوید و همزمان، این محتوا را به‌گونه‌ای ارائه دهیم که با نحوه دریافت و الگوی مصرف رسانه‌ای آن‌ها در فضای مجازی کاملاً سازگار باشد. موفقیت در گرو تسلط همزمان بر پیام و رسانه است تا جوانان با انسی که با این فضا دارند، به بهترین شکل از آن بهره‌مند شوند.
با این توصیف، ما به یک زنجیره کامل می‌رسیم: محتوای عمیق معرفتی که از طریق ابزارهای نوین و توسط نهادهای مسئول منتقل می‌شود. حضرت آقا نیز در پیام خود بر همین زنجیره مسئولیت میان خانه، مدرسه و مسجد تأکید دارند. برای تحقق این هم‌افزایی و جلوگیری از عملکرد جزیره‌ای، مشخصاً چه اقدامات عملیاتی در دست اجراست و مهم‌ترین پیش‌نیاز موفقیت آن چیست؟
این نکته یکی از آسیب‌شناسی‌های دقیق وضعیت موجود است. مهم‌ترین اقدام برای افزایش اثربخشی، دقیقاً تقویت پیوند عملیاتی میان این بخش‌هاست. در همین راستا، طرحی با عنوان منشور اقامه نماز در مدارس کشور تدوین شده که یکی از بندهای کلیدی آن، تحکیم پیوند سه‌جانبه مدرسه، مسجد و خانواده است. این طرح در سال تحصیلی گذشته در چندین هزار مدرسه به اجرا درآمد و امسال نیز با قوت بیشتری گسترش خواهد یافت. اما پیش‌نیاز اصلی برای موفقیت این پیوند، توانمندسازی مجریان آن، به‌ویژه امامان جماعت مدارس و مساجد است. ما معتقدیم یک امام جماعت موفق، علاوه بر تسلط بر علوم اسلامی، باید به ابزارهای روز نیز مجهز باشد؛ یعنی با روان‌شناسی کودک و نوجوان، علوم ارتباطات و مبانی جامعه‌شناسی آشنایی داشته باشد تا بتواند با نسل جوان ارتباطی مؤثر و سازنده برقرار کند. دانش‌آموزان دارای فطرت الهی هستند و همان‌طور که قرآن در آیه ۳۰ سوره روم می‌فرماید: «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا» براساس همین فطرت توحیدی، به حقیقت جذب می‌شوند. تجربه به ما نشان داده هر جا امام جماعت، جوان‌گرا بوده و در کنار علوم دینی، از مهارت‌های ارتباطی نیز برخوردار بوده، مسجد یا مدرسه‌اش مملو از کودکان و نوجوانانی شده که همچون پروانه گرد او می‌چرخند. بر همین اساس، ما در مرکز تخصصی نماز، آمادگی کامل خود را برای برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای مدیران مدارس، مربیان امور تربیتی، معلمان و امامان جماعت اعلام کرده‌ایم. در کنار این‌ها، ظرفیت عظیم نهادهایی مانند صداوسیما و همچنین متخصصان حوزه فضای مجازی، هوش مصنوعی و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند کمک‌های ارزنده‌ای به تسریع و تعمیق این حرکت ملی کند.
در نهایت، پیام رهبر معظم انقلاب با عبارت «این را تکلیف حتمی خود بشمارند» این مأموریت را به یک فرمان قطعی برای همه دستگاه‌ها تبدیل می‌کند. ترجمان اجرایی این تکلیف حتمی در سطح کلان چیست و چگونه می‌توان اطمینان حاصل کرد این پیام راهبردی، به یک تحول ملموس در ساختارهای فرهنگی کشور منجر خواهد شد؟
این بخش از پیام، درواقع چکیده و عصاره تمام مأموریت‌هاست. عبارت تکلیف حتمی از منظر معنوی و اعتقادی، برای رجال دین و مقامات فرهنگی کشور، در حکم یک فرمان حکومتی است. این بدان معناست که نهادهایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش و پرورش و سایر دستگاه‌های مربوط، باید موضوع نماز را در صدر اولویت‌های کاری خود قرار دهند. پاسخ عملی و لبیک گفتن به این فرمان، زمانی محقق می‌شود که این نهادها ساختارهای خود را برای اجرای آن بسیج کنند. برای مثال، اگر وزارت ارشاد، جلسه شورای معاونان خود را با دستور کار مشخص راهکارهای ترویج نماز با ابزار هنر و رسانه تشکیل دهد؛ اگر وزارت آموزش و پرورش، محور اصلی شورای معاونان خود را بر اجرای منشور اقامه نماز متمرکز کند و اگر سازمان تبلیغات، گردهمایی مدیران کل خود را با همین محور برگزار کند، آنگاه می‌توان گفت گام‌های عملی برای جبران مافات و اجرای دقیق این رهنمود برداشته شده است. حضرت آقا در جایگاه ترسیم راهبردها و سیاست‌های کلان نظام قرار دارند و وظیفه ما به عنوان مجریان، این است در ذیل این اندیشه‌های بلند، خطوط اجرایی و برنامه‌های تحول‌آفرین را طراحی و پیاده‌سازی کنیم. ان‌شاءالله ما نیز در ستاد اقامه نماز، این موضوع را به‌طور جدی پیگیری کرده و مکاتبات و هماهنگی‌های لازم را با دستگاه‌های مربوط برای تحقق کامل این فرمان انجام خواهیم داد.
منبع: قدس آنلاین
