مدیرکل آموزش و پرورش استان ایلام:
انتقال مفاهیم نماز به نسل جدید نیازمند زبان و قالب‌های نوین است
ایرج زینی‌وند، مدیرکل آموزش و پرورش استان ایلام، در مصاحبه‌ای تفصیلی با ستاد اقامه نماز استان، به تشریح چالش‌ها و برنامه‌های ابتکاری برای ترویج فرهنگ اقامه نماز در میان دانش‌آموزان پرداخت. وی بر لزوم بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تقویت نقش خانواده و معلمان به عنوان الگوهای عملی، و اجرای برنامه‌های جذاب درسی و فوق‌برنامه تأکید کرد.
به گزارش روابط عمومی ستاد اقامه نماز استان ایلام، در راستای تبیین برنامه‌ها و سیاست‌های نهادینه‌سازی فرهنگ روح‌افزای نماز در جامعه دانش‌آموزی، مصاحبه‌ای با ایرج زینی‌وند، مدیرکل آموزش و پرورش استان ایلام، انجام شد.
در این گفت‌وگو که با محوریت بررسی چالش‌ها و ارائه راهکارهای عملیاتی صورت گرفت، زینی‌وند به سؤالات تفصیلی پاسخ داد.
در ادامه پاسخ مدیرکل آموزش و پرورش استان ایلام را به سوالات روابط عمومی می‌خوانیم:
به عنوان نخستین پرسش، مهم‌ترین چالش‌های پیشِ روی آموزش و پرورش استان ایلام در زمینه آموزش و ترویج نماز در بین دانش‌آموزان چیست؟
با تشکر از شما که این فرصت را فراهم کردید. امروزه سخن گفتن با نسل نو و انتقال پیام به آن‌ها باید در قالب‌های جدید و متناسب با ویژگی‌های این نسل باشد. اگر بخواهیم به صورت صحیح و قابل فهم، معارف دینی، به‌ویژه فریضه نماز را در بین دانش‌آموزان ترویج دهیم، ناگزیریم از روش‌های سنتی صرف پرهیز کرده و به سمت جذاب‌سازی و استفاده از روش‌های آموزشی نوین حرکت کنیم.
بنابراین، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیشِ رو، رشد سریع تکنولوژی و تغییر ذائقه فرهنگی و آموزشی دانش‌آموزان است که مقابله با آن، نیازمند کار تخصصی و یافتن روش‌های نوین برای انتقال مفاهیم دینی به نسل جدید است.
از سوی دیگر، خانواده به عنوان رکن اصلی و بستر نخستین تربیت، نقشی غیرقابل انکار در نهادینه کردن ارزش‌ها دارد. متأسفانه یکی دیگر از چالش‌های جدی، کمرنگ شدن نقش فعال برخی خانواده‌ها در امور دینی و تربیتی است که این امر خود به‌طور مستقیم سبب کاهش رغبت فرزندان نسبت به مسائل معنوی از جمله نماز می‌شود. بنابراین، همگام‌سازی نهاد خانواده با نظام آموزشی در این مسیر، یک ضرورت انکارناپذیر است.
در برابر این چالش‌ها، آموزش و پرورش استان ایلام چه برنامه‌های ابتکاری و مؤثری را برای ترویج نماز میان دانش‌آموزان طراحی و اجرا کرده است؟
آموزش و پرورش، نهادینه کردن فرهنگ نمازخوانی و ترویج مفاهیم متعالی آن را رسالتی بزرگ برای خود می‌داند. علاوه بر برنامه‌های ثابت و مدونی که هر ساله اجرا می‌شود، در سال تحصیلی پیشِ رو با تأکید مستقیم مقام عالی وزارت بر اولویت‌بودن اقامه نماز، برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای برپایی نمازهای جماعت باشکوه با حضور نماینده محترم ولی فقیه در استان، ائمه جمعه، مسئولان استانی و محلی انجام شده است. همچنین، جلسات شورای اقامه نماز شهرستان‌ها قبل از آغاز سال تحصیلی برگزار شده تا تمهیدات لازم برای اجرای هرچه بهتر برنامه‌های نماز اندیشیده شود.
از جمله اقدامات نمادین و مردمی ما، طرح «غبارروبی و آماده‌سازی نمازخانه‌های مدارس» با مشارکت فعال هیئت‌های دانش‌آموزی است که خوشبختانه تاکنون بیش از ۲۰۰۰ دانش‌آموز در این عمل خیر مشارکت داشته‌اند. برنامه‌های دیگری از جمله، شامل موارد زیر اختصاص «زنگ نماز» در برنامه روزانه مدارس، برگزاری منظم «نماز جماعت» با حضور امام جماعت، برگزاری «جشن‌های تکلیف» همراه با آموزش احکام، تجهیز، زیباسازی و معنویت‌بخشی به فضای نمازخانه‌ها و اجرای دوره‌های توانمندسازی «معلمان و اولیا» در زمینه دعوت به نماز در حال اجراست.
نقش معلمان و اولیای دانش‌آموزان را در این مسیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بدون شک، «معلم» به عنوان نماد و الگویی زنده و عملی، مهم‌ترین رکن در ترغیب دانش‌آموزان به نماز است. هنگامی که یک معلم با عمل خود اقامه نماز کند و دانش‌آموزانش را با زبان خوش به این فریضه تشویق نماید، قطعاً با استقبال آنان مواجه خواهد شد. معلم تنها انتقال‌دهنده دانش نیست، بلکه مُبلِّغ اخلاق و معنویت است.
خانواده نیز به عنوان مکمل این فرآیند، نقشی حیاتی دارد. خانواده‌ها می‌توانند با اقدامات ساده اما عمیق، زمینه‌ساز انس فرزندان با نماز شوند؛ اقداماتی مانند آموزش عملی نماز از سنین بسیار پایین، ایجاد فضایی عاطفی و معنوی حول محور نماز در خانه، پاسخ‌گویی صبورانه به پرسش‌های دینی فرزندان و اقامه «نماز خانوادگی» برای تقویت حس تعلق و انس جمعی. همکاری مثبت و سازنده بین خانه و مدرسه، ضامن موفقیت در این مسیر است.
با توجه به پیشرفت فناوری، چگونه می‌توان از این ابزار برای آموزش بهتر نماز بهره برد؟
به جای مقابله با فناوری، باید از آن به عنوان یک فرصت طلایی استفاده کنیم. امروزه با بهره‌گیری از ابزارهای دیجیتال، می‌توان امر آموزش و ترویج نماز را تسهیل و گسترش داد. برخی از این راهکارها عبارتند از: توسعه اپلیکیشن‌های آموزشی تعاملی با انیمیشن و صداگذاری جذاب برای آموزش وضو و نماز، استفاده از یادآورهای هوشمند برای اعلام زمان نماز با ارسال پیام‌های انگیزشی، به کارگیری واقعیت مجازی (VR) برای شبیه‌سازی فضای نماز جماعت یا مساجد، طراحی بازی‌های مذهبی رایانه‌ای برای آموزش مفاهیم در قالب سرگرمی، استفاده از چت‌بات‌های هوش مصنوعی برای پاسخ‌گویی فوری به سؤالات شرعی دانش‌آموزان و تولید و انتشار گسترده محتوای چندرسانه‌ای (کلیپ، موشن‌گرافی، پادکست و عکسنوشته) در شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار.
آیا الگوها یا طرح‌های موفق خاصی در استان ایلام وجود دارد که بتواند به عنوان نمونه معرفی شود؟
بله، قطعاً. یکی از طرح‌های بسیار موفق و مؤثر در استان ما، «طرح نور چشم» است. این طرح ویژه دختران پایه سوم ابتدایی و پسران پایه هشتم طراحی شده است. در قالب این طرح، معلمان بر اساس یک برنامه مدون، دو موضوع کلیدی مرتبط با نماز (مانند یادگیری ارکان نماز و مراجعه به منابع برای دریافت احکام شرعی) را به صورت عمیق با دانش‌آموزان کار می‌کنند. علاوه بر این، موارد دیگری نیز از جمله حضور هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده ائمه جماعات در مدارس، استفاده از روش‌های «بازی» و «داستان‌سرایی» در آموزش مفاهیم، ایجاد فضای فیزیکی جذاب و انگیزشی در نمازخانه‌های مدارس و الگوسازی از معلمان و دانش‌آموزان فعال و مقید به نماز با استقبال خوبی روبرو شده‌اند.
برای پیوند دادن برنامه‌های رسمی درسی با تربیت معنوی دانش‌آموزان چه اقداماتی انجام شده است؟
ما بر این باوریم که تربیت دینی نباید منحصر به ساعات پرورشی باشد، بلکه باید در متن برنامه‌های درسی جاری شود. برای تحقق این امر، برنامه‌هایی از جمله طرح انس با قرآن به عنوان پایه و اساس نماز، برنامه درس‌پژوهی با رویکرد تربیت دینی، گنجاندن مفاهیم دینی و اخلاقی در کتب درسی و تشریح آن توسط معلمان، اجرای فعالیت‌های پرورشی هم‌راستا با مناسبت‌های مذهبی، تشکیل گروه‌های فرهنگی-مذهبی دانش‌آموزی مانند هیئت‌های مذهبی، برگزاری اردوهای زیارتی-فرهنگی به اماکن مقدس و ارائه آموزش معارف اسلامی در قالب برنامه‌های فوق‌برنامه جذاب در دست اجراست.
برای ترغیب دانش‌آموزان در اوقات فراغت و از طریق برنامه‌های فرهنگی، چه راهکارهایی پیشنهاد می‌دهید؟
اوقات فراغت، فرصتی طلایی برای جذب حداکثری دانش‌آموزان در فضایی غیررسمی و شاد است. راهکارهای پیشنهادی ما در این حوزه عبارتند از برگزاری مسابقات استانی و منطقه‌ای اذان، قرائت قرآن و نماز، سازماندهی اردوهای معنوی به مشاهد مشرفه و اماکن مذهبی، برگزاری جشنواره‌های فیلم و کلیپ‌های کوتاه با موضوع نماز، تشکیل کارگاه‌های هنری مانند نقاشی، خوشنویسی و تئاتر دانش‌آموزی با محوریت نماز، اجرای جلسات قصه‌گویی و روایت‌گری مذهبی توسط راویان توانمند، سازماندهی مسابقات کتاب‌خوانی درباره فلسفه و اهمیت نماز، تشکیل گروه‌های سرود مذهبی و غنی‌سازی برنامه‌های صبحگاهی مدارس با دعا، مناجات و نماز.
و در پایان، پیام شما به عنوان مدیرکل آموزش و پرورش استان به معلمان، دانش‌آموزان و اولیای محترم آنان در خصوص اهمیت نماز چیست؟
نماز، ستون استوار دین و مایه آرامش روح و جان انسان است. آموزش و تشویق فرزندان این مرز و بوم به اقامه نماز، گامی بزرگ در مسیر تربیت نسل‌هایی دیندار، بااخلاق و مسئولیت‌پذیر است. از تمامی معلمان گران‌قدر، اولیای دلسوز و دانش‌آموزان عزیز دعوت می‌کنم که با همدلی و همراهی، زمینه‌ساز انس هرچه بیشتر با این فریضه الهی باشند. بیایید با همکاری یکدیگر، آینده‌ای روشن‌تر، متعالی‌تر و معنوی‌تر برای فرزندان ایران اسلامی رقم بزنیم.
