قائم مقام ستاد اقامه نماز کشور:
«تعامل خانه، مدرسه و مسجد؛ راهبرد کلان ستاد اقامه نماز»
دکتر سید احمد زرهانی از تدوین «منشور اقامه نماز در خانواده» خبر داد و بر لزوم همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان، رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی در تولید محتوای دینی متناسب با نیازهای نسل امروز تأکید کرد.
دکتر سید احمد زرهانی قائم مقام ستاد اقامه نماز کشور در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرنگار مدیریت روابط عمومی، با اشاره به محوریت «مادران، فرزندان و فناوری» در اجلاس سی‌ودوم نماز، بر نقش بی‌بدیل خانواده و به‌ویژه مادران در تربیت دینی نسل نو تأکید کرد.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
چرا محور اجلاس امسال «مادران، فرزندان و فناوری» انتخاب شده است و چه اهداف کلانی را دنبال می‌کند؟
خانواده نقش مهمی در ساختن شخصیت فرزندان دارد و مادر در خانواده معمار فرهنگ و اندیشه و اولین استاد تعلیم و تربیت فرزندان است. فرزندان آداب و اخلاق و مدنیت را از مادران یاد می‌گیرند. مادران در آموزش معارف دین و آموزش نماز نقش اساسی دارند. بر این اساس، موضوع مادران و فرزندان به عنوان یکی از دو محور اجلاس سی‌ودوم انتخاب شده است.
فناوری‌های نوین و راهبردی، اعم از هوش مصنوعی، شبکه‌های اجتماعی و محتوای متنوعی که در فضای مجازی وجود دارد، در تعلیم و تربیت نقش‌آفرین هستند. امروز همه کودکان و نوجوانان ما دسترسی به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی دارند و با گروه‌های متنوعی در تماس هستند. استفاده بهینه از این امکانات به سود ترویج معارف نماز با حمایت خانه و مدرسه از اهداف اساسی ستاد اقامه نماز است.
با دستگاه تعلیم و تربیت، انجمن اولیا و مربیان و امور تربیتی در تعامل فکری هستیم تا از این امکانات حتی‌المقدور برای ترویج معارف نماز در قالب‌های هنری و فنی استفاده شود. ما دنبال این هستیم که اهل فن در این حوزه را برانگیزانیم و هم‌پیمان و هم‌داستان با خانه و مدرسه برای تولید محتوای مفید کنیم. شرکت‌های دانش‌بنیان در گوشه و کنار کشور فعال هستند؛ آنها می‌توانند با حمایت دولت و بخش خصوصی در تولید محتوای فرهنگی متناسب با آموزه‌های نظام و دین برنامه‌ریزی و اهتمام کنند و محتواهای جدید و برنامه‌های پرجاذبه‌ای را وارد بازار کنند. ما دنبال این هستیم که خانه و مدرسه در تعلیم معارف نماز از این فناوری‌ها استفاده کنند.
نقش خانواده‌ها و مادران در ترویج نماز و سیاست‌های کلان ستاد چگونه دیده می‌شود؟
هر کس که اهل نماز و مسجد است، وقتی به گذشته خود برمی‌گردد، می‌بیند نماز را در محیط خانه از والدین یاد گرفته، بالاخص مادر. مادران معماران فرهنگ نماز هستند و در کنار معلمان و روحانیان، امامان جمعه و جماعت و علمای این سه رکن، تاثیرگذار بر رشد دینی نسل نو هستند. خانه، مدرسه و مسجد با محوریت امام جماعت، روحانی فاضل، دانشمند و جوان‌گرا وقتی در کنار هم قرار بگیرند و کودک و نوجوان در معیت تراوشات فکری و اندیشه‌های این سه جریان قرار بگیرد، شخصیت دینی شکوفا می‌شود.
در این میان خانواده و مادران نقش اساسی‌تر دارند، زیرا پدر و مادر فرزندان را به مدرسه می‌فرستند، در جلسات انجمن اولیا و مربیان شرکت می‌کنند و فرزندان را در دوره کودکی و نوجوانی به مسجد همراهی می‌کنند. خانواده اگر تفکر توحیدی داشته باشد و بر مبنای تعالیم اسلام فرزندانش را تربیت کند، دو آهنگ باید مدیریت شود:
۱. ارتباط معنوی خانه و مدرسه و هم‌داستانی آنها برای پرورش حس عبادت و قوه شکرگزاری در فرزندان
۲. برقراری ارتباط با مسجد و پرورش فرزندان در محیط مسجد
سکان دست خانواده و مادران و پدرانی است که روی آینده دنیوی و اخروی فرزندانشان مسئولیت مدیریت دارند. در غرب با تزلزل کیان خانواده مواجهیم و در شرق اسلامی نیز آثاری از این تزلزل مشهود است. ما باید تلاش کنیم خانواده به عنوان کشتی نجات فرزندان و نسل نو، در تعامل مستمر با مسجد و مدرسه باشد و شخصیت فرزندان را بر وفق آموزه‌های دین، قرآن، عترت و سنت رسول الله پرورش دهد.
با انجمن اولیا و مربیان وارد تعامل شدیم برای تدوین منشور اقامه نماز در خانواده. در این منشور که پیش‌نویس آن در انجمن اولیا و مربیان و برخی نهادهای علمی کشور مورد مطالعه قرار دارد، تمرکز بر ایجاد پیوند بین خانه، مدرسه و مسجد با مدیریت خانواده و پرچم‌داری مادر است.
ستاد چه برنامه‌هایی برای استفاده از فناوری‌های نوین در ترویج نماز و ارتباط با نسل جوان دارد؟
برنامه‌های ما متمرکز در روابط عمومی ستاد است. مدیریت روابط عمومی در سال‌های اخیر تلاش کرده از امکانات ملی، بالاخص رسانه ملی، صدا و سیما و فضای مجازی و تولیداتی که به نوعی در جهت تنویر افکار نسل نو برای آشنایی با فلسفه نماز همکاری دارند، استفاده کند.
سیر کار در ستاد اقامه نماز تکامل یافته است، اما هنوز به مرحله‌ای نرسیده‌ایم که تعدادی از متخصصین را به طور مستمر در تولید محتوا درگیر کنیم. از امکانات موجود استفاده بهینه می‌کنیم، اما هنوز از امکانات ملی بهره کافی نبرده‌ایم و نیازمند ورود شورای عالی فضای مجازی و وزارت ارتباطات هستیم تا منابع لازم برای تولید محتوای مناسب در اختیار دولت قرار گیرد.
در دنیای غرب با استفاده از بازی‌ها، سرگرمی‌ها و جاذبه‌های جنسی، تلاش می‌کنند نسل نو را تغذیه کنند و فکر آنها را مهندسی کنند. ما نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم؛ باید کارگروه‌هایی در دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شود و در تولید محتواهای دینی دستگاه‌های فرهنگی کمک کنند. بودجه و نیروی انسانی کافی نداریم، اما با تعامل با دستگاه‌ها، می‌توانیم نقش موثری در تولید محتوای دینی داشته باشیم.
مرکز تخصصی نماز با بیش از صد استاد در زمینه تولید محتوا همکاری می‌کند. تبدیل این محتوا با زبان فضای مجازی به سازه‌های هنری و جاذب، کار دستگاه‌های تخصصی است که امکانات و نیروهای ورزیده دارند.
چگونه می‌توان هماهنگی میان مدارس، خانواده و رسانه‌ها برای ترویج نماز ایجاد کرد؟
بزرگ‌ترین و متشخص‌ترین چهره در هر مدرسه مدیر آن است. اگر مدیر دانش و بینش کافی داشته باشد، می‌تواند خانه و مدرسه را مرتبط کند و از رسانه‌های منطقه‌ای و ملی برای شکوفایی استعدادهای دانش‌آموزان استفاده کند.
امروز در مدارس تمرکز هنوز روی کتاب است، اما باید ضمن حفظ کتاب، از ابزار فضای مجازی و هوش مصنوعی استفاده کنیم. اگر این کار را نکنیم، ذهن و ضمیر فرزندان ما توسط محتوای غربی شکل می‌گیرد و هویت دینی و ملی آنها تحت تاثیر قرار می‌گیرد. خانه و مدرسه دو کانون اصلی برای ایجاد توازن در ذهن فرزندان هستند و اگر درست مدیریت شوند، جلوی استحاله فرهنگی و دینی گرفته می‌شود.
چشم‌انداز ۵ تا ۱۰ سال آینده اقامه نماز در جامعه ایران چیست و چه راهبردهایی برای تحقق آن پیش‌بینی شده است؟
سندی داریم به نام «سند تحول و چشم‌انداز نماز در افق ۱۴۰۱ تا ۱۴۲۰» که خطوط کلی تحول و وظایف دستگاه‌ها را مشخص کرده است. هر پنج سال بازنگری می‌شود تا متمم‌ها و تغییرات متناسب با شرایط زمان و تحولات فرهنگی و اجتماعی اضافه شود.
ستاد اقامه نماز یک سازمان کوچک با حدود صد کارمند است و برای اثرگذاری در مقدرات ملی نیازمند همکاری دستگاه‌های اجرایی و امکانات ملی است. برای موفقیت در ترویج فرهنگ نماز، همه مدیران نظام باید سرمایه‌گذاری کنند و نماز را در اولویت قرار دهند.
ستاد چه برنامه‌هایی برای پیگیری نتایج اجلاس، اجرای مصوبات و ارتقای مشارکت نسل جوان و خانواده‌ها دارد؟
ستاد معمولا فراخوانی برای اهل فن، نویسندگان، دانشمندان، اساتید حوزه و دانشگاه، معلمان و بانوان برگزار می‌کند و مقالات آنها داوری و منتشر می‌شود. گزیده‌ای از این مقالات در اجلاس ارائه می‌شود و پس از اجلاس، کارگروهی باید‌ها را استخراج و با امضای رئیس ستاد در اختیار رئیس جمهور قرار می‌دهد تا ابلاغ شود.
ارزیابی از تمامی برنامه‌ها انجام می‌شود، هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی، و نتایج به معاونان و مدیران استان‌ها ابلاغ می‌شود. برای نسل نو، تمرکز روی دانشگاه فرهنگیان، مدارس و دانشگاه‌هاست. منشور اقامه نماز در مدارس و دانشگاه فرهنگیان تدوین و ابلاغ شده و در دانشگاه‌ها نیز شورای عالی اقامه نماز با حضور وزرا و رؤسای دانشگاه‌ها فعال است.
سیاست‌های تعامل با دستگاه‌های اجرایی و نهادهای فرهنگی چگونه تدوین شده و چه نتایجی داشته است؟
با هر دستگاه تفاهم‌نامه‌ای در سطح ملی داریم که رئیس ستاد، وزیر یا رئیس دستگاه و نماینده رئیس جمهور در امور نماز آن را امضا می‌کنند. در سطح استان و منطقه، محتوا باید بومی‌سازی و اجرا شود. سامانه «سجاده» برای ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها طراحی شده و نتایج بر اساس تفاهم‌نامه مورد تشویق یا تنبیه قرار می‌گیرد.
آیا ستاد برنامه‌ای برای ارزیابی تأثیر برنامه‌های راهبردی و فرهنگی خود دارد و این ارزیابی چگونه انجام می‌شود؟
ارزیابی‌ها متناسب با هر موضوع شکل می‌گیرد. دوره‌های آموزشی، مسابقات و فراخوان‌ها به صورت مکتوب و الکترونیک ارزیابی می‌شوند. استقبال مخاطبان و تعداد مشارکت‌کنندگان نیز شاخص موفقیت یا عدم موفقیت است.
چه راهکارهایی برای افزایش مشارکت مادران و خانواده‌ها در برنامه‌های ستاد و سیاست‌گذاری‌های کلان وجود دارد؟
انتخاب مشاور در امور خانواده و بانوان در سطح استان‌ها، تشکیل اتاق فکر از بانوان دانشمند در هر استان و شورای سیاست‌گذاری متشکل از خانم‌های دانشمند، صاحب‌نظر، حوزوی و دانشگاهی در سطح ستاد، زمینه حضور خواهران در صحنه اقامه نماز و ترویج معارف را فراهم کرده است. این برنامه‌ها شامل آموزش و ارتقای دانش و بینش مادران، همکاری با انجمن‌های اولیا و مربیان و هم‌افزایی با مشاوران استانداران است.
