به گزارش روابط عمومی ستاد اقامه نماز ‘گیلان، در راستای توسعه و ترویج فرهنگ نماز در بین نسل نو، روابط عمومی ستاد اقامه نماز استان در آستانه سی و دومین اجلاس سراسری نماز با عنوان “مادران، فرزندان، فناوری های نوین و راهبردی” با فرزاد توکلی سرپرست ارتباطات و فناوری اطلاعات در روز شنبه بیست نهم شهریورماه گفتگو کرد.
مشروح این گفتگو را در متن زیر بخوانید.
فناوری‌های نوین و فضای مجازی چه فرصت‌ها و تهدیدهایی برای ترویج نماز و عبادت های واجب دینی در نسل نو ایجاد کرده‌اند؟
فناوری‌های دیجیتال این امکان را فراهم کرده‌اند که آموزش نماز از قالب‌های سنتی بیرون آمده و به یک تجربه چندرسانه‌ای تعاملی تبدیل شود. با دسترسی بی‌مرز به ویدیوهای آموزشی مرحله‌به‌مرحله، ارتباط زنده با اساتید مجازی و شرکت در کمپین‌های گروهی آنلاین، جوانان می‌توانند در هر زمان و مکان فرآیند اقامه نماز را با دقت و جذابیت بیشتری فرا بگیرند و انگیزه حضور قلبی در نیایش را تقویت کنند. این فضای مجازی در عین حال توانسته حس تعلق جمعی معنوی را در مخاطبان نوپا افزایش دهد و آن‌ها را در مسیری قرار دهد که نماز را نه صرفاً یک تکلیف، بلکه یک تجربه معنوی زنده بدانند.
وی افزود: حجم انبوهی از محتواهای پراکنده و گاه نامعتبر می‌تواند جوانان را سردرگم کرده و از حضور در نماز جماعت باز دارد. پراکندگی ذهنی ناشی از استفاده نامحدود از فضای مجازی ممکن است تمرکز در زمان نیایش را کاهش دهد و گرایش به دریافت سریع و سطحی مطالب دینی موجب لطمه به تأمل و تدبر در آموزه‌های نماز شود. مدیریت هوشمند منابع دیجیتال و تفکیک دقیق زمان‌های آموزشی از لحظات عبادتی از ضروریات حفظ کیفیت معنوی اقامه نماز در نسل نو است.
چگونه می‌توان از ابزارهای دیجیتال و اپلیکیشن‌ها برای آموزش نماز و تقویت فرهنگ دینی بهره برد؟
برای آموزش نماز و تقویت فرهنگ دینی، می‌توان از ابزارهای دیجیتال و اپلیکیشن‌ها به روش‌های گوناگون و هوشمندانه بهره برد. این رویکرد به‌ویژه برای نسل جدید (نسل Z و نسل آلفا) که به گفتگو، آزادی بیان، خلاقیت و ابزارهای دیجیتال علاقه‌مند هستند، ضروری است. در ادیان دیگر نیز در این خصوص توسط رهبران دینی همچون پاپ فرانسیس بر اولویت اخلاق در به‌کارگیری فناوری تأکید شده و مقام معظم رهبری (مد ظله عالی) نیز در بیانات خود بر این موضوع که ابزارهای دیجیتال تنها زمانی ارزشمند هستند که در خدمت خیر عمومی و کرامت انسان‌ها قرار گیرند، تاکید کرده اند.
توکلی در ادامه روش‌ها و ابزارهای پیشنهادی خود را براساس برخی منابع ارائه کرد و گفت: می‌توان ربات‌های گفتگو (چت‌بات) طراحی کرد که به سؤالات مذهبی پاسخ‌های بی‌درنگ ارائه دهند، کاربران را در طول نماز راهنمایی کنند و مشاوره‌های شخصی‌سازی شده دینی بدهند و یا برنامه‌هایی مانند «نمازیار» یا «سفیر هدایت» با رابط کاربری جذاب می‌توانند به آموزش نماز و معارف دینی و معنوی و عبادی بپردازند.
طراحی بازی‌هایی با محوریت نماز، دعا و عبادت و حتی موضوع انتظار و مهدویت، که در آن‌ها کاربران برای رسیدن به مراحل بالاتر باید به سؤالات اعتقادی پاسخ دهند یا اعمال دینی را انجام دهند. همچنین استفاده از بازی‌های خلاق و جذاب به‌ویژه برای دانش‌آموزان مقطع ابتدایی در آموزش نماز مؤثر است.(این موضوع در علوم رفتاری در حوزه های مختلف با عنوان گیمیفیکیشن یا بازی گونه سازی، مطرح است و تاثیر بسیار زیادی در تغییر رفتار در افراد دارد.
وی گفت: با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، می‌توان محتواهای آموزشی، شعر، پوستر، حدیث‌نویسی و داستان‌های کوتاه درباره نماز را به‌صورت خودکار و با کیفیت تولید کرد و تولید انیمیشن‌های جذاب می‌تواند نقش مؤثری در ترویج فرهنگ نماز خصوصا در کودکان و نوجوانان داشته باشد.
چه راهکارهایی برای کاهش اثرات منفی فضای مجازی بر نمازخوانی کودکان و نوجوانان پیشنهاد می‌کنید؟
مدیر کل فناوری اطلاعات گیلان در پاسخ به این سوال گفت : قطعاً کاهش اثرات منفی فضای مجازی بر نمازخوانی کودکان و نوجوانان نیازمند بررسی و تحقیق و تدوین یک برنامه جامع و چندبُعدی است.
راهکارهای کاهش اثرات منفی فضای مجازی بر نمازخوانی کودکان و نوجوانان می تواند شامل مواردی چون آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان و نوجوانان، برگزاری کارگاه‌های آموزشی در مدارس، مساجد و فرهنگسراها درباره استفاده سالم از فضای مجازی” و “اهمیت نماز” ،تبیین فلسفه و اهمیت نماز، استفاده از داستان‌های جذاب و مرتبط با نماز برای انتقال مفاهیم بازدهی بالاتری دارد.
مدیر کل ارتباطات گیلان اضافه کرد: یکی از پایه‌ای‌ترین راهکارها تفکیک شفاف زمان استفاده از فضای مجازی و وقت‌های عبادت است، به گونه‌ای که کودکان و نوجوانان یاد بگیرند میان بازی و نیایش تعادل برقرار کنند. استفاده از اپلیکیشن‌های کنترل محتوا و یادآورهای مرتب نماز، همراه با تشکیل حلقه‌های همیار والدین و مربیان برای نظارت مشترک، می‌تواند کیفیت تربیت دیجیتال را ارتقا دهد.
علاوه بر این، تولید محتوای جذاب و متناسب با سن همچون موشن‌گرافیک و داستان‌های متحرک باعث می‌شود آموزه‌های دینی به شکلی اثرگذار و کودکانه عرضه شوند. برگزاری مسابقات و کمپین‌های مدرسه‌ای نماز گروهی و اردوهای تفریحی–معنوی با محور فناوری، از طریق عکاسی و چالش‌های صوتی، انگیزه مشارکت را در میان نسل نو افزایش می‌دهد.
وی تاکید کرد: کاهش اثرات منفی فضای مجازی بر نمازخوانی کودکان نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت، صبر و حوصله و همکاری همه نهادهای تربیتی از جمله خانواده، مدرسه و نهادهای مذهبی است. مهم‌ترین نکته این است که به جای مقابله مستقیم و سلبی با فضای مجازی، از روش‌های ایجابی و جذاب برای جلب توجه کودکان به نماز استفاده کنیم. باید توجه داشت که نقش خانواده به عنوان اولین و مهم‌ترین محیط تربیتی، در این زمینه کلیدی است. با ایجاد محیطی گرم و صمیمی که در آن نماز به عنوان یک ارزش زیبا و نشاط‌آور معرفی می‌شود، می‌توانیم کودکان را در برابر اثرات منفی فضای مجازی مصون کنیم. به خاطر داشته باشید که اجبار و سخت‌گیری زیاد می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد. بنابراین عادت سازی، آموزش تدریجی، الگوسازی مناسب و ایجاد انگیزه درونی مؤثرترین راهکارها برای نهادینه کردن فرهنگ نماز در بین کودکان و نوجوانان در عصر دیجیتال هستند.
چه برنامه‌هایی برای هماهنگی فناوری و آموزش دینی در استان وجود دارد؟
راه‌اندازی «مرکز فناوری نماز» زیر نظر شورای فرهنگ عمومی، به همراه انعقاد تفاهمنامه میان آموزش‌وپرورش و نهادهای تبلیغی، بستر مناسبی برای هم‌افزایی در تولید و مدیریت محتوا فراهم می‌کند. جشنواره‌های سالانه «نماز دیجیتال» در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه نیز با معرفی ایده‌های نوآورانه، انگیزه پژوهش و خلاقیت در این حوزه را افزایش می‌دهند.
علاوه بر آن، برگزاری دوره‌های تربیت مربی نماز با سرفصل‌های فناوری آموزشی و سواد رسانه‌ای، توانمندسازی مربیان دینی را در بهره‌گیری از ابزارهای نوین تسهیل می‌کند. ایجاد سامانه‌های جامع گزارش‌گیری و ارزیابی عملکرد مراکز دینی، امکان سنجش دقیق تأثیر این برنامه‌ها را فراهم می‌آورد.
نقش رسانه‌های اجتماعی و ابزارهای دیجیتال در فرهنگ‌سازی نماز برای نسل نو چگونه قابل بهره‌برداری است؟
رسانه‌های اجتماعی و ابزارهای دیجیتال فرصت‌های بی‌نظیری برای فرهنگ‌سازی نماز در بین نسل نو فراهم کرده‌اند. با تولید محتوای جذاب، استفاده از پلتفرم‌های پرطرفدار، ایجاد جامعه مجازی و شخصی‌سازی تجربه دینی، می‌توان نماز را به شیوه‌ای مدرن و اثرگذار به جوانان معرفی کرد. اگرچه باید هوشمندانه عمل کرد و با چالش‌ها به خوبی مقابله کرد تا این ابزارها در خدمت تقویت معنویت و دینداری قرار گیرند. برای موفقیت در این مسیر، همکاری بین نهادهای دینی، متخصصان فناوری و اینفلوئنسرهای مذهبی ضروری است. با همکاری این گروه‌ها می‌توان برنامه‌ای جامع برای بهره‌برداری از رسانه‌های اجتماعی و ابزارهای دیجیتال در ترویج نماز تدوین و اجرا کرد.
پیشنهاد حضرت‌عالی برای مشارکت خانواده‌ها و مدارس در استفاده مثبت از فناوری چیست؟
تنظیم قراردادی خانوادگی برای تفکیک ساعات استفاده از فضای مجازی و وقت‌های عبادت، پایه‌ای‌ترین گام در مدیریت هوشمند زمان است تا کودکان و نوجوانان به اهمیت هر دو حوزه واقف شوند. در کنار آن، برگزاری کارگاه‌های سواد دیجیتال و تربیت دینی ویژه والدین و معلمان، این فرصت را ایجاد می‌کند که بزرگ‌ترها ابزارهای نوین را به‌درستی معرفی و در مسیر تقویت نماز استفاده کنند.
در سطح مدارس، راه‌اندازی رقابت بین‌مدرسه‌ای با محور اپلیکیشن‌های نماز و ایجاد پلتفرم‌های اشتراک تجربه خانواده‌ها، حس مسئولیت‌پذیری و مشارکت جمعی را تقویت می‌کند. تشویق دانش‌آموزان به تولید محتواهای خلاقانه دیجیتال مانند کلیپ و پادکست، همراه با به‌کارگیری تکنیک‌های گیمیفیکیشن در کلاس‌های نماز، انگیزه فعالانه آن‌ها را برای یادگیری و ماندگاری آموخته‌ها افزایش می‌دهد.
