راهکارهای ساده جذب دانش آموزان در مدارس به نماز

اقامه نماز نه تنها باعث نزدیکی به خداوند متعال میشود، بلکه تاثیرات بسزایی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد. سنین نوجوانی را میتوان یکی از دوران های مهم در شکل گیری اخلاقیات و رفتارهای یک فرد دانست، که در این بین خانواده و مدرسه به عنوان کلیدی ترین کانون های شکل دهنده خمیر وجودی و اخلاقی یک دانش آموز، نقش برجسته ای را ایفا میکنند. پیشتر در مقاله ی بررسی تاثیر مدرسه، دانشگاه، صداوسیما و رسانه در اقامه نماز  به بررسی تاثیر نهاد های آموزشی در امر اقامه نماز پرداختیم .در این مقاله سعی داریم به بررسی راهکارها و ایده های ساده در روش های جذب دانش آموزان به نماز بپردازیم. با ما همراه باشید.

راهکارهای جذب دانش آموزان به نماز

حل مشکلات ابتدایی

توجه به این نکته خالی از لطف نیست که روحیه یک دانش آموز بسیار لطیف بوده و مواردی ساده که شاید برای جوانان و بزرگسالان تاثیر چندانی در ایجاد علاقه نخواهد داشت، در این طیف سنی بسیار مهم و حائز اهمیت است. طی یک تحقیق در سال ۱۳۹۲ از دانش آموزان در مدارس، جهت پی بردن به دلایل نماز نخواندن دانش آموزان در مدرسه، به جواب هایی مانند: ۱ – بوی نامطبوع نمازخانه و بطور کلی بهداشتی نبودن محیط  ۲ – نبود آب گرم و وضوخانه تمیز برای وضو گرفتن و مواردی اینچنینی برخورده بودند.

این مسئله نشان گر این است که مدیران و معلمان دلسوز و در حالت کلی هر کسی که به فکر اقامه نماز در مدارس است. ابتدا باید موارد ابتدایی ایجاد کننده علاقه به خواندن نماز در دانش آموز با روحیه لطیف را بررسی کرده و قبل از فکر کردن به هر راهکار دیگری، پیگیر حل کردن مشکلات در این زمینه باشد. از جمله مواردی که میتوان در این بخش مورد بررسی قرار داد در ذیل بصورت خلاصه اشاره میکنیم.

• بررسی بهداشت نمازخانه
• معطر و تمیز نگه داشتن مداوم نمازخانه
• بررسی نیاز به نوسازی/ رنگ آمیزی دیوار / تازه سازی فرش های نمازخانه و ….
• ایجاد دکوراسیون جذاب و نوجوان پسند در نمازخانه
• بررسی بهداشت و وجود آب گرم مناسب در وضو خانه

نفوذ الگوهای مهم اسلامی در دروس مختلف

یکی از مواردی که معمولا در جامعه امروزی به چشم میخورد و الگوی نوجوانان در عرصه زندگی شده، قهرمانان خیالی کارتون ها و فیلم های غربی، شخصیت هایی که در زمینه ای موفق هستند و اعتقادی به دین ندارند و امثال این موارد شده است. در تمام زمینه های درسی از ریاضی گرفته تا علوم تجربی و نجوم و … الگوهای موفق ایرانی، اسلامی وجود دارد که در زمان خود، تاثیر بسزایی در رشد علم در زمینه های مختلف داشته اند. توجه به چنین الگوهایی در دروس مختلف و معرفی مختصر الگوهای ایرانی اسلامی توسط معلمان، میتواند بذر توجه و الگوپذیری از چنین افرادی را بیشتر کرده و میل به داشتن قهرمان در زندگی یک دانش آموز را به سمت و سویی درست هدایت نماید.

امام جماعت خوش خُلق

امام جماعت خوش رو، شوخ و بشاش نه تنها برای کودکان و نوجوانان، بلکه برای بزرگسالان نیز بسیار خوشایند و مجذوب کننده است. حتی این امر در مساجد نیز به وضوح دیده میشود که مساجد با روحانی خوش برخورد و شاد از جمعیت بیشتری به هنگام نماز برخوردارند. در امر انتخاب و جذب امام جماعت در مدارس، باید مدیر مدرسه در مورد اخلاق و رابطه روحانی با قشر جوان و نوجوان به اندازه کافی تحقیق کرده و سپس اقدام به جذب آن کند. هر چقدر امام جماعت خوش خلق تر و با محبت تر باشد، دایره جذب دانش آموزان را در نمازخانه بیشتر خواهد کرد و اقامه کنندگان نماز بیشتر خواهند شد.

علاوه بر این، توجه به اخلاق معلمان و کادر مدرسه، مخصوصا دبیران و معاونان نمازخوان نیز از موارد مهم است. معلم نمازخوان بد اخلاق یا کم محبت، علاوه بر آسیب بر محبت بین خود و دانش آموزان، ضربه ای کاری بر علاقه دانش آموزان به خواندن نماز میزند که معمولا دارای اثرات جبران ناپذیری در آینده خواهد بود!

تبلیغ نماز بشرطها و شروطها!

شاید این مورد کمی باعث تعجبتان شود که چرا برای تبلیغ شرط باید داشته باشیم. شیوه های تبلیغ در اسلام به سه روش: زبانی یا گفتاری، کتبی و عملی تقسیم میشود. معمولا شیوه رایج تبلیغ، بصورت زبانی است، که متاسفانه در جامعه امروز، بیشتر از گذشته، در حال از دست تاثیر خود میباشد. بالا رفتن ضریب هوشی کودکان و نوجوانان حال حاضر، باعث تشخیص سریع نکات و موارد لازم است و افراد دعوت کننده به نماز، اگر خود اهل شرکت در نماز جماعت نباشند عملا تاثیر کلام خود را از دست میدهد.

دبیران، معاونان و مدیر مدرسه باید همانند سایر دانش آموزان در نماز جماعت شرکت کنند و همپای آنان باشند تا دانش آموزان بتوانند اعتقاد واقعی دبیران و مدیران مدرسه خود را لمس کنند. در این صورت است که اعتقاد نمازخوانان به نماز محکم تر شده و کم کم باعث افزایش حلقه افراد نمازخوان خواهد شد.

نمازخانه نه فقط برای نماز

استفاده از محیط نمازخانه برای مطالعه، جلسات دوستانه، برنامه های فرهنگی، جشن های مذهبی و غیر مذهبی(با رعایت شئونات نمازخانه)، تقدیر از دانش آموزان در هر زمینه ای و … میتواند طرز تفکر دانش آموز در مورد نمازخانه را از صرفاً محلی برای خواندن نماز به کانونی برا انجام کارهای فرهنگی و در حالت کلی زندگی، ارتقاء دهد. نتیجه چنین امری باعث میشود تا در آینده نیز مسجد را به عنوان یک کانون اجتماعی – اسلامی دیده و علاوه بر خواندن نماز در مسجد، بدنبال باز کردن یک مسیر فکری از مسجد به منزل خود باشد.

توجه به خطوط قرمز

همانطور که میدانیم در دین مبین اسلام توجه ویژه ای به نماز، نسبت به سایر واجبات و مستحبات، شده است. نماز در تمام شرایط، حال اگر در مسافرت باشیم، زخمی باشیم، دست و پایمان شکسته باشد و یا حتی امکان ایستاده خواندن نماز را نداشته باشیم و …. واجب است و باید با شرایط دیگری مثلا شکسته خواندن نماز، تیمم ، نشسته و حتی در حالت دراز کشیده، نماز خود را بخوانیم.

این یعنی نماز یک خط قرمز اساسی در دین اسلام است و باید این خط قرمز در انحنای فکری دانش آموزان تقویت و پررنگتر شود تا دانش آموز در طول زندگی خویش، هیچگاه به خود اجازه نخواندن نماز را ندهد.

معجزات قرآنی

مطابق بودن تمام آیات قرآن کریم با علم روز و حتی فراتر بودن از آن، باعث طراوت و تازگی همیشگی این کتاب شده است. آیات بسیاری از قرآن در تمام دروس و رشته های مختلف و در شرایط مختلف زندگی، رهنما و دارنده چراغ هدایت هستند. استفاده از معجزات قرآن، راهنمایی های آن در شرایط مختلف زندگی و نصایح آن، با اشاره هر چند کوتاه و در حد ۵ دقیقه به این آیات، انتقال دهنده این طراوت و تازگی به دانش آموزان خواهد بود و باعث میشود دانش آموزان قرآن را به عنوان کتابی راهنما برای کل زندگی انتخاب نمایند. این پیوند دانش آموز و قرآن باعث تحکیم و تعمیق دستورات الهی در زندگی وی میشود و نتیجه آن اجرای دستورات الهی، بخصوص نماز، خواهد شد.

شبهات دینی

امروزه سیطره جنگ نرم توانسته در هر آنچه که فکر انسان به آن خطور میکند، نفوذ داشته باشد. یکی از آفات بزرگی که دامن گیر هر شخصی میشود، کاشت بذر شبهه در احکام و اعمال دینی است. عدم پاسخگویی مناسب به این شبهات، زمینه ساز تزلزل دینی در فرد خواهد شد. که این شبهه نه تنها فقط یک عمل یا حکم دینی را زیر سوال میبرد، بلکه بصورت کلی، تمام دین و معنویت را تحت سیطره نفوذ خود برده و در آینده میتواند دانش آموز را کاملا از معنویات دور سازد.

اهمیت به شبهات دینی و پاسخگویی به این شبهات، دایره نفوذ شیطان از این طریق را نابود کرده و تحکیم کننده نماز و دین خواهد بود. علاوه بر این در محیط هایی غیر از مدرسه و یا در آینده ای دور تر در دانشگاه و زندگی و … هر گاه چنین شبهاتی پیش آید، فرد با پاسخگویی بر شبهه ایجاد شده میتواند افراد دیگری را نیز از باتلاق شک و تردید نجات دهد.

پاسخگویی به شبهات نیز با جلسات کوتاه در حد ۵ الی ۱۰ دقیقه، در کلاس های دینی، نمازهای جماعت و یا برنامه صبحگاهی به راحتی قابل اجرا و فاقد هزینه میباشد.

فضای معنوی

ایجاد محیط معنوی در سراسر محیط مدرسه، اعم از حیاط مدرسه، راهرو ها، دفاتر و کلاس ها با استفاده از پوستر های دارای پیام های تاثیرگذار و سازگار با روحیه و رده سنی دانش آموزان، میتواند بصورت مستمر یادآور نماز و اقامه آن باشد و در تحکیم اقامه نماز در عمق فکری دانش آموز نقش بسزایی ایجاد کند.

لازم بذکر است تعویض ماهانه، سه ماه یک بار و یا حداقل هر میانسال یکبار این پوستر ها میتواند در اقناع سازی روحیه ی تازه پسند دانش آموز موثر باشد. علاوه بر این، تحکیم نماز با پیامی جدید و نو، میتواند مُهر تاییدی بر پیام و یا پیام های گذشته نیز باشد.

یکی دیگر از مواردی که میتوان در تقویت فضای معنوی انجام داد. استفاده از صوت قرآن در زنگ های تفریح میباشد که در کمترین صدا باشد و هیچ گونه آزار صوتی ای بر دانش آموزان ایجاد نکند و فقط در حدی باشد که روی ذهن مخاطب تاثیر معنوی خود را بگذارد. این نوع فضا سازی بنحوی هدف گرفتن ذهن ناخودآگاه دانش آموز است و فرد بدون اینکه متوجه شد از محیط خود تاثیر میپذیرد.

یاور نماز

انتخاب یک دانش آموز در هر کلاس به عنوان یاورنماز با ویژگی هایی مانند، درس خوان و زرنگ بودن، خوش اخلاق، با ادب و اجتماعی بودن، جهت پیشبرد اهداف و برنامه های نمازی نیز از راهکارهای جذب دانش آموزان به نماز باشد.

در اجرای این طرح میتوان با دادن امتیاز هایی به دانش آموز یاور نماز، مثلا تقدیر نامه و یا هدیه ای در پایان سال بر انگیزه دانش آموز یاور نماز افزود. در ضمن یاورنماز فقط مجری برنامه های نمازی در کلاس نیست. استفاده از وی در کمک به دروس سایر دانش آموزان و سایر برنامه ها(البته در حدی که به درس خود دانش آموز لطمه ای وارد نشود) میتواند سطح علمی و فرهنگی هر کلاس را مقداری بالاتر ببرد.

نماز خوشمزه!

حتی بزرگسالان هم نسبت به خوراکی حس خوبی دارند! پخش شکلات، شیرینی، کیک، میوه و … در زمان های تصادفی برای دانش آموزان خوشایند و نمازی خوشمزه را رقم خواهد زد.

برای این امر نیز میتوان از خانواده های دانش آموزان نمازخوان، همکاران و دبیران و بخشی از بودجه موجود در مدرسه کمک گرفت و متناسب با مبلغ جمع آوری شده از هفته ای یکبار تا ماهی یکبار، پذیرایی ای بسیار مختصر انجام داد.

نماز برای رفع نیاز

یکی از روش های موثر در تبلیغ که معمولا موفق عمل کرده، ایجاد یا بولد کردن نیاز است، سپس نشان دادن راه حل. برای مثال: امروزه بدلیل آپارتمانی شدن خانه ها و نورگیری کمتر، کمبود ویتامین دی در اکثر افراد دیده میشود پس: ما در کیک های تولیدی خودمان این ویتامین را برای جبران اضافه کرده ایم. تبلیغ و یا امر به نماز معمولا کاملا مستقیم و بدون هیچ گونه خلاقیت خاصی میباشد. باید در این موارد ابتدا بر نیازهای انسان، از انواع و اقسام بُعد ها مانند روحی، روانی، فکری، پزشکی و…(البته با توجه به سن و فهم دانش آموز) تاکید گردد سپس نماز را به عنوان راه حل به دانش آموز معرفی کرد. تا در نتیجه این فعالیت ها، دانش آموز با منطق و عقل خود به این نتیجه برسد که نماز باید در روتین روزانه آن نقش داشته باشد.

نماز مولتی ویتامین!

نمازی که ما میخوانیم دارای آثار بی شمار علمی و پزشکی بر روح و بدن انسان است و تحقیقات بسیاری حتی توسط غربی ها در این مورد شده که معمولاً اهمیت زیادی، آنطور که شاید و باید، به آن داده نشده است. توجه به این امر مخصوصاً در مقاطع ششم به بالا، باعث میشود دانش آموز علاوه بر بعد معنوی نماز، بخاطر بعد مادی آن نیز بر نماز توجه داشته باشد.

مسابقات متناسب با رده سنی

از دیگر راهکارهای جذب دانش آموزان به نماز میتوان به برگزاری مسابقات نیز اشاره نمود. برای هر رده سنی میتوان مسابقات نمازی مانند نقاشی، شعر نماز، کتابخوانی، مقاله نویسی و… اجرا کرد. علاوه بر این، استفاده خلاقانه از موقعیت های بومی در هر منقطه، جهت پیوند نماز با بافت فرهنگی، میتواند نتیجه و تاثیر بهتری نسبت به مسابقات معمول و مرسوم داشته باشد. که این امر مستلزم تلاش، تفکر و خلاقیت دبیران و معاونین و مدیر یک مدرسه یا منطقه است.

حلقه والدین

مهمترین کانون تربیت فرزند، خانواده است . ارتباط گرفتن با والدین، یکی از مهمترین و کلیدی ترین فعالیت ها در شناخت مشکلات و موانع نمازی است. این شناخت موانع میتواند دانش آموز را با شتاب بیشتری به سمت نماز سوق دهد. علاوه بر این، ارتباط گرفتن با والدین میتواند در تامین خوراکی هایی که در بند نماز خوشمزه! به آن اشاره کردیم موثر باشد.

نوع دیگری از ارتباط گیری، ارتباط والدین با هم است . جلسات والدین شاید بصورت ماهانه یکبار و شناخت و رفت و آمد آنها با یکدیگر میتواند هم در بهبود روابط اجتماعی و فرهنگی موثر باشد و هم این آشنایی ممکن است یاری رسان خانواده ها در مشکلات باشد. البته این نوع ارتباط گیری که به آن اصطلاحاً حلقه والدین میگوییم مستلزم تلاش و هماهنگی است و میتواند وقت گیر باشد، اما میتوان در حلقه های کوچکتر این ارتباط را به خانواده های دانش آموزان نمازخوان محدود کرد.

حذف یا کنترل فاکتورهای آسیب زا

توجه به وجود فاکتورها یا افراد آسیب زننده به دین نیز جزو موارد مهمی میباشد که باید به آن توجه نمود. پوستر ها و تبلیغات ضد دینی، رخنه تفکرهای ضد اسلام، وجود دانش آموزان یا معلمان با تفکرات ضد دینی از عوامل بشدت تاثیرگذار در دوری دانش آموزان از نماز و اخلاقیات میباشد. نظارت مستمر و شناسایی چنین عواملی و حذف یا کنترل آنها نه تنها در گرایش به نماز و معنویات تاثیر بسزایی دارد، بلکه از بروز سایر موارد اخلاقی و انضباطی و همچنین هرج و مرج های کنترل نشده جلوگیری میکند.

اعتبار سنجی / استفاده از تجربیات دیگران

امیدوارم تاکنون از خواندن این مطلب لذت برده باشید. رعایت دو اصل مهم میتواند شما را در این امر بخوبی کمک کند. اول اینکه هر فعالیتی که انجام میدهید حتما اعتبار سنجی فعالیت خود را مد نظر بگیرید. نقاط ضعف، راه های برطرف کردن آن، میزان موثر بودن، راهکارهای بهبود میزان تاثیر گذاری و … را بررسی و بصورت مکتوب و مستند ذخیره کنید. دوم هم در صورت تصمیم به انجام فعالیتی در صورتی که از همکاران خود کسی را میشناسید که فعالیتی این چنینی انجام داده اند، سعی کنید از تجربیات وی در اجرای هرچه بهتر برنامه های خود استفاده کنید.

کلام آخر / برنامه ریزی دقیق

مواردی که به آن اشاره شد هر کدام بخشی از یک پازل تقویت کننده و محکم کننده ریشه های نماز در فرد است و اجرای موارد مذکور معمولا کم هزینه و ساده تر از راهکارهای دیگر میباشد. هر چند کم هزینه بودن آن منافاتی با تاثیر قوی آن ندارد.

تقویت نماز در هر مقطع و هر شرایطی باید بصورت کاملا تخصصی و تحت برنامه‌ ریزی کارشناسان متعدد و مجرب، برگرفته از افراد فرهنگی، کارشناسان نمازی، مشاورین و .. باشد. همانگونه که دشمن با هزینه های فراوان و اجرای برنامه های متعدد فرهنگی در پی آن است که فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی خود را به سایر کشورها از جمله کشورهای اسلامی نفوذ دهد و در پس آن دست به کنترل جهان با افکار غرب زده بزند و انسانیت و شرافت و احترام و … را به سمت و سوی خلق و خوی حیوانی بکشاند. ما نیز باید در این امر از برنامه ریزی دقیق و مختص هر مقطع از تحصیل برخوردار باشیم و متناسب با سن دانش آموز ، نیاز های آن در هر مقطع و … بتوانیم نماز و اسلام را در وی شکوفا کنیم .

هر فردی با هر پست و مقامی که در مدرسه دارد، از مدیر و معاونین گرفته تا خود دانش آموزان باید بتواند از ظرفیت خود در راستای تقویت جبهه اسلام و نظام بکوشد تا بتواند در آینده ی سرزمینش، سهمی موثر داشته باشد.

سایر مقالات نمازی