ارتباط نماز با مناسک حج

به گزارش روابط عمومی مرکز تخصصی نماز، سه شنبه سیزدهم خرداد ماه، حجت الاسلام استاد وحیدی در گفتگویی، به مناسبت فرارسیدن ایام پربرکت حج، ارتباط نماز با پیام‌های روح بخش مناسک حج را تشریح کرد.

حجت الاسلام علی اکبر وحیدی، از اساتید باسابقه مرکز تخصصی نماز، از ابتدای تاسیس مرکز با این مجموعه همکاری داشته‌اند. زمینه اصلی پژوهش‌های وی تفسیر قرآن و خصوصا آیات نماز است و با همین موضوع، سال های متمادی به تدریس می پردازند و از تالیفات استاد وحیدی کتاب سه جلدی تفسیر آیات نماز می باشد.

 نماز و حج چه شباهت هایی به همدیگر دارند؟
از بین همه شباهت ها به دو شباهت اشاره می کنیم که به نظر می رسد این دو شباهت خیلی مهم باشد. اولین شباهت این است که همانطور که در همه عبادات اخلاص شرط است در نماز و حج هم این اخلاص شرط است. همان طور که ما در نماز می گوییم اگر کسی ذره ای از این عبادت را برای غیر خدا انجام بدهد باطل هست و خداوند در قرآن می فرماید “قُلْ إِنَّ صَلَاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیَایَ وَ مَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ”(انعام۱۶۲) نماز باید برای خدا باشد و اگر برای غیر خدا انجام شود قطعا باطل است در حج هم این شرط ظهور و بروز دارد.

شباهت دومی که نماز با حج دارد این است که در هر دو عبادت مسائل سیاسی، دشمن شناسی و مبارزه با دشمن وجود دارد. همان طوری که در نماز هر روز می خوانیم خدایا ما را به صراط مستقیم هدایت کن، صراط کسانی که به آنها نعمت دادی که اینها از مغضوبین نیستن و ضالین نیستند، در عبادتی مثل حج هم این تبری وجود دارد، چون ما در نماز می گوییم مغضوبین، مستکبرین عالم هستند و ضالین تابعین از مستکبرین و من در نمازم هر روز باید بگویم که خدایا من نه جز مستکبرین عالم باشم و نه جز تابعین از مستکبرین. این تمرین در این عبادت در بحث حج هم وجود دارد. در حج این استکبار ستیزی و دشمن شناسی حالت عملی به خودش می‌گیرد که نمونه آن پرتاب سنگ به سمت شیطان است.

 با توجه به جمعی بودن حج تمتع و اهمیت اسلام به نماز جماعت این عبادات جمعی چه آثاری در جوامع اسلامی و دنیا دارند؟

اسلام ترکیبی از عبادات فردی و اجتماعی است. اسلام درکنار  اینکه به عبادات فردی بسیار اهمیت می دهد ولی به انسان متذکر می شود که باید مقید به عبادات اجتماعی باشد. این عبادات اجتماعی به خاطر این است که انسان حق ندارد نسبت به اتفاق مهم پیرامون خودش بی تفاوت باشد و سکوت کند. به خاطر همین روزانه خداوند عبادتی مثل نماز جماعت را قرار داده و مستحب است این نماز جماعت در مسجد جامع شهر و اگر نشد در مسجد محله نماز خوانده شود که باعث می شود انسان از احوالات همسایه ها و دیگران مطلع شود و اگر کسی مشکلی دارد به مشکلش رسیدگی شود. در کنار نمازهای روزانه به صورت هفتگی نماز جمعه هم برگزار می‌شود که همین اثرات را در سطح شهر برای مردم دارد. در ادامه آن یک عبادت سالانه جهانی داریم مثل حج که انسان نمی‌تواند نسبت به کشورهای دیگر بی تفاوت باشد که باید این عبادت جمعی صورت بگیرد تا ببینیم چه کشورهایی مشکل دارند تا ملت های مسلمان از وضعیت هم مطلع شوند تا بتوانند کمک بیشتری به هم کنند.

نماز چه تاثیری و چه نقشی در اعمال حج دارد ؟

نماز تمرین عبودیت روزانه است یعنی خداوند تبارک و تعالی روزی پنج بار ما را موظف کرده که این عبادت را انجام بدهیم و در طول روز باید تمرین عبودیت کنیم. خداوند تبارک و تعالی خواسته است که نماز صبح دو رکعت خوانده شود، نماز ظهر چهار رکعت نماز عصر چهار رکعت، اگر خداوند گفته است در موقع سجده هفت موضع باید روی زمین باشد دقیقا هفت موضع باید بر زمین باشد. خداوند تبارک و تعالی با این عبادت روزانه ما را عبد خودش تربیت می کند که ما یاد بگیریم عبد خوب او باشیم و در مقابل او سرکشی نکنیم. این عبادت روزانه و تمرین عبودیت روزانه به تمرین عبودیت سالانه می رسد. در حج هم عبادتی است که آنجا تمرین عبودیت سالانه است در واقع کسی که هر روز تمرین کرده که عبد خدا باشه وارد حج می شود.

فلسفه و سرّ نماز دهه اول ذی الحجه چیست؟

 اول اینکه سرّ این اعمال را ما نمی توانیم کشف کنیم مگر اینکه روایت قطعی داشته باشیم، ولی می توانیم بگوییم ممکن است بعضی از اسرار نماز ذی الحجه این باشد. مثلا می گوییم اولین سرّش ممکن است این باشد که حج عبادت است و این واجب است و این حج واجب نباید فراموش بشود بنابراین کسانی که توفیق حضور در حج را ندارند خداوند تبارک و تعالی برای فراموش نشدن این واجب الهی یک نمازی را مستحب می کند که باقی افراد حج رو فراموش نکنند و با انجام دادن این عبادت خودشان را در ثواب حجاج شریک کنند. نکته دوم اینکه در نماز ذی الحجه یک آیه‌ “وَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِینَ لَیْلَهً….” خوانده می شود که در آن آیه داستانی اتفاق افتاده که یادآوری یک نکته مهم است. حضرت موسی علیه السلام سی شب برای عبادت می‌روند و به دستور خداوند این سی روز ده روز به تاخیر می افتد و به چهل روز می رسد. حضرت موسی علیه السلام وقتی سی روز می خواهند بروند می بینند که در سی روز نمی شود مردم رو بی سرپرست و بدون ولی گذاشت به خاطر همین برادرش هارون را به عنوان جانشین خودشان معرفی می کنند. پیامش برای ما و برای مسلمان ها این است که با توجه به این‌که روایت داریم که هر اتفاقی که برای بنی اسرائیل افتاد برای شما مسلمان ها هم خواهد افتاد آیا امکان دارد خدایی که در سی روز مردم را بی سرپرست نمی گذارد بعد از آخرین پیامبر خودش یعنی حضرت محمد صلی الله علیه و آله برای هزاران سال مردم رو بی سرپرست بگذارد؟ وقتی حضرت موسی علیه السلام مامور می شوند که برای سی روز هارون را به عنوان جانشین خودشان قرار بدهند قطعا پیامبر گرامی اسلام هم برای بعد از خودشان جانشینی قرار می دهند. پس لزوم داشتن جانشین یکی از پیام های این اتفاقی است که ما در نماز ذی الحجه داریم یادآوری می کنیم. نکته بعدی این است که همیشه سامری هایی هستند که انسان ها رو منحرف می کنند یعنی اگر در جریان حضرت موسی با یک امتحانی که خداوند تبارک و تعالی از مردم گرفت سامری پیدا شد و بسیاری از این ها افراد منحرف شدند ما در جریان غیبت امام زمان علیه السلام هم همین رو داریم اگر به هر دلیلی این غیبت به تاخیر می افتد یقینا سامری هایی پیدا می شوند که مردم رو گمراه می کنن و ما باید حواسمون باشه که خدای نکرده گمراه نشویم.

حضرت ابراهیم علیه السلام نقش مهمی در احیا زندگی موحدانه و خانه خدا داشتند از این عمل حضرت ابراهیم علیه السلام چه درس ها و پیام هایی گرفته می شوند؟

 نکته اول این است که حضرت ابراهیم علیه السلام می فرمایند که هجرت لازم هست وقتی حضرت می‌خوانند “رَّبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِن ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِندَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِیمُوا الصَّلَاهَ” اولین پیامی که استفاده می شود این است که هجرت لازم است و باید برای دین گاهی اوقات هجرت کرد. هدف هجرت چیست؟ گسترش توحید، چگونه توحید گسترش پیدا می کند؟ به وسیله‌ی انجام واجبات الهی، حضرت ابراهیم علیه السلام با این هجرتشان دو کار کردند؛ اول اینکه ارزش خانه خدا را در آنجا به همه نشان دادند “رَّبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِن ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ”. مکه سرزمینی بود که نه اینکه مزروع نبود اصلاً غیرذی زرع بود قابل کشت نبود و اگر آن اعجاز صورت نگرفته بود وآن چشمه ی زمزم بیرون نیامده بود اصلا هیچ گیاهی در نمی‌آمد حضرت ابراهیم علیه السلام با این کارشان کاری کردند که شهر مکه و خانه خدا زنده شود و این مکان خوب باید محقق بشود تا اینکه نماز هم اقامه بشود. گسترش توحید با گسترش واجباتش اولا حج باید محقق بشود. دوم اینکه حضرت ابراهیم هدف اصلی هجرت خودشان را به اقامه نماز معرفی می‌کنند. “رَبَّنَا لِیُقِیمُوا الصَّلَاهَ” خدایا من دست زن و بچه ام رو گرفتم هزار و دویست کیلومتر از بیت المقدس آمدم به بیت الله الحرام برای اینکه این ها نماز رو اقامه کنند برای اینکه این ها سرزمین مقدسی پیدا کنند که در این سرزمین مقدس بهتر می شود خدا را عبادت کرد.