مدیرکل آموزش و پرورش استان اردبیل:
نماز باید در مدرسه و در خانه با محبت و الگوهای عملی تقویت شود
به گزارش روابط عمومی ستاد اقامه نماز استان اردبیل، در آستانه سی و دومین اجلاس سراسری نماز با عنوان “مادران، فرزندان، فناوری های نوین و راهبردی”، سیداردشیر رشیدی آل هاشم، مدیر کل آموزش و پرورش استان اردبیل، در گفتگو با روابط عمومی ستاد، نقش مدارس ومعلمان را در نهادینه کردن نماز در بین نسل نو تشریح کرد.
مشروح گفتگو را در ادامه بخوانید.
در استان اردبیل چه چالشهایی در آموزش و ترویج نماز در بین دانشآموزان وجود دارد؟
یکی از مهمترین چالشها مربوط به زیرساختهاست. هرچند در مدارس استان بیش از ۵۰۰ نمازخانه مستقل وجود دارد، اما کیفیت و امکانات برخی از این نمازخانهها مطلوب نیست. گاهی نبود تهویه مناسب، فضای کافی یا حتی امکانات وضوخانه باعث میشود دانشآموزان رغبت کمتری به نماز جماعت داشته باشند.
به نظر شما زمانبندی برنامههای مدرسه چه نقشی در این موضوع دارد؟
در بسیاری از مدارس، زمان کلاسها یا امتحانات با وقت نماز تداخل دارد. بعضی دانشآموزان فرصت کافی برای حضور در نماز جماعت یا حتی حضور در مسجد ندارند. اگر «زنگ نماز» جدیتر و منظمتر اجرا شود، شرایط بهتری فراهم خواهد شد.
مدارس استان اردبیل چه برنامههایی برای ترویج نماز بین دانشآموزان اجرا میکنند؟
ما سعی کردهایم نماز را بخشی از زندگی روزانه دانشآموزان قرار دهیم. مثلاً هر روز «زنگ نماز» داریم که همه بچهها در نمازخانه یا حیاط مدرسه در نماز جماعت شرکت میکنند.
غیر از زنگ نماز، چه اقداماتی برای آموزش عملی انجام میدهید؟
برای دانشآموزان ابتدایی کلاسهای آموزش وضو و قرائت صحیح نماز برگزار میکنیم. حتی مربیان با روشهای ساده و بازیگونه، آداب نماز را آموزش میدهند. در مقاطع بالاتر هم جلسات پرسش و پاسخ دینی داریم تا بچهها بتوانند آزادانه سؤالهایشان را مطرح کنند.
به نظر شما چطور میتوان انگیزه دانشآموزان را بالا برد؟
ما روی «الگوسازی» خیلی تأکید داریم. وقتی معلمان و مدیران خودشان اول وقت نماز میخوانند، دانشآموزان هم تشویق میشوند. علاوه بر این، دانشآموزان فعال در نماز جماعت با لوح تقدیر یا جوایز کوچک تشویق میشوند.
آیا در زمینه فعالیتهای فرهنگی و هنری هم کاری انجام شده است؟
بله، جشنوارههای اذان، قرائت، نقاشی و انشای نماز برگزار میکنیم. همچنین گروههای سرود و تئاتر دانشآموزی با موضوع نماز تشکیل دادهایم. این فعالیتها باعث میشود بچهها از زاویههای مختلف با نماز ارتباط بگیرند.
چرا نقش معلمان در ترویج نماز بین دانشآموزان اینقدر مهم تلقی میشود؟
چون معلم برای دانشآموز یک الگوست. وقتی دانشآموز میبیند معلمش نماز را اول وقت میخواند و درباره آن با علاقه صحبت میکند، ناخودآگاه تحت تأثیر قرار میگیرد. رفتار عملی معلم، بیشتر از هر سخنی بر روح و جان بچهها اثر میگذارد.
یعنی نقش عملی معلم از آموزش نظری پررنگتر است؟
دقیقاً. ما بارها دیدهایم وقتی معلم خودش در صف اول نماز جماعت میایستد، بسیاری از دانشآموزان با اشتیاق بیشتری همراه میشوند. آموزش نماز فقط گفتن احکام نیست، بلکه دیدن و تجربه کردن آن است.
حالا از نقش والدین بگویید. خانواده چه نقشی در این زمینه دارد؟
خانواده اولین مدرسه نماز است. اگر پدر و مادر در خانه اهل نماز باشند، فرزند خیلی راحتتر با نماز انس میگیرد. بچهها معمولاً رفتار والدین را تقلید میکنند. اگر فرزند ببیند والدین در فضای آرام و صمیمی نماز میخوانند، نماز برایش به یک عادت زیبا و شیرین تبدیل میشود.
برخی والدین گله دارند که فرزندشان در خانه نماز نمیخواند، اما در مدرسه تا حدی رعایت میکند. دلیل این موضوع چیست؟
این نشان میدهد که محیط مدرسه میتواند انگیزهبخش باشد، اما اگر این انگیزه در خانه تقویت نشود، پایدار نمیماند. مدرسه و خانواده باید مکمل هم باشند. اگر در خانه نماز جدی گرفته نشود، تأثیر مدرسه هم ضعیف خواهد بود.
در بحث فناوری و رسانههای نو چه تجربهای داشتهاید؟
ما کانالهای دانشآموزی در پیامرسانها ایجاد کردهایم و هر روز محتوای کوتاه، مثل حدیث، شعر یا فیلمهای جذاب درباره نماز منتشر میکنیم. استقبال خوبی شد، چون بچهها در فضای مجازی وقت زیادی میگذرانند و همین ابزار را به فرصت تبدیل کردیم.
اگر بخواهید مهمترین عامل موفقیت این برنامهها را نام ببرید، چه میگویید؟
هماهنگی مدرسه و خانواده. هرجا پدر و مادر همراه مدرسه بودهاند، برنامههای نماز بهتر اجرا شده است. نماز باید هم در مدرسه و هم در خانه با محبت و الگوهای عملی تقویت شود.
یکی از دغدغهها همیشه این بوده که آموزش رسمی و تربیت دینی در مدارس از هم جدا نباشد. چه سیاستهایی برای هماهنگی این دو حوزه در استان اجرا شده است؟
درست میفرمایید. در سالهای اخیر سیاست اصلی ما این بوده که مباحث دینی در دل آموزش رسمی جریان پیدا کند. مثلاً در کنار درسهای علوم یا ادبیات، به ارزشهای دینی و اخلاقی اشاره میشود تا دانشآموز احساس نکند دین یک موضوع جدا و حاشیهای است.
در عمل چه اقداماتی برای این هدف انجام دادهاید؟
یکی از اقدامات مهم، برگزاری «زنگ نماز» در برنامه رسمی مدارس است. این کار باعث شد نماز نه بهعنوان فعالیت فوقبرنامه، بلکه بهعنوان بخشی از ساختار آموزشی دیده شود. همچنین در جشنوارهها و مسابقات علمی و فرهنگی، موضوعات دینی و نماز گنجانده شده است.
آیا در حوزه تربیت معلمان هم سیاست خاصی داشتهاید؟
بله، آموزش معلمان و مربیان پرورشی بسیار جدی گرفته شده است. دورههای ضمنخدمت برای آشنایی با روشهای نوین انتقال مفاهیم دینی برگزار میشود. وقتی معلم بتواند هم درس علمی و هم ارزشهای دینی را همزمان منتقل کند، این هماهنگی بهتر شکل میگیرد.
چه راهکارهایی را برای تشویق دانشآموزان به نماز در قالب فوقبرنامه پیشنهاد میکنید؟
اولین راهکار این است که نماز را با هنر پیوند بزنیم. مثلاً مسابقات نقاشی، خوشنویسی یا شعرخوانی با موضوع نماز برگزار کنیم. وقتی بچهها از زاویه خلاقیت خودشان وارد شوند، نماز برایشان جذابتر خواهد شد.
چه پیشنهادی برای دانشآموزان علاقهمند به فناوری دارید؟
ما میتوانیم از ظرفیت فضای مجازی و اپلیکیشنها استفاده کنیم. ساخت کلیپهای کوتاه، پویانمایی یا حتی مسابقات آنلاین با موضوع نماز، دانشآموزان را به مشارکت فعال تشویق میکند. این روشها با ذائقه نسل امروز سازگارتر است.
پیام شما به معلمان در زمینه ترویج نماز در مدارس چیست؟
معلمان ما الگوی رفتاری دانشآموزان هستند. اگر معلم با شور و عشق در نماز جماعت شرکت کند و نماز را بهعنوان یک ارزش در زندگی روزمرهاش نشان دهد، دانشآموزان ناخودآگاه همان مسیر را دنبال میکنند. من از معلمان عزیز میخواهم با رفتار و عمل خود، نه فقط با کلام، چراغ نماز را در دل دانشآموزان روشن کنند.
و خطاب به دانشآموزان چه پیامی دارید؟
عزیزان من، نماز تنها یک وظیفه دینی نیست؛ بلکه راهی برای آرامش، تمرکز و موفقیت در زندگی است. هر بار که نماز میخوانید، در حقیقت خودتان را برای آیندهای روشنتر آماده میکنید. باور کنید هیچ چیز به اندازه یاد خدا نمیتواند دل شما را آرام کند.
خانوادهها چه نقشی در این زمینه دارند؟
خانوادهها اولین کلاس درس نماز هستند. اگر پدر و مادر در خانه با عشق و محبت نماز بخوانند، فرزندشان همان الگو را تکرار میکند. من از خانوادههای عزیز میخواهم نماز را در خانه به یک تجربه جمعی و صمیمی تبدیل کنند؛ نه یک اجبار خشک. حضور فرزندان در کنار والدین در وقت نماز، بهترین سرمایهگذاری تربیتی است.
برای جمعبندی، پیام اصلی شما به معلمان، دانش آموزان و خانواده ها در راستای ترویج نماز چیست؟
نماز، هویت دینی و فرهنگی ماست. اگر میخواهیم نسلی مؤمن، مسئولیتپذیر و بااخلاق تربیت کنیم، باید نماز را در متن زندگی روزانه فرزندانمان قرار دهیم. این کار تنها با همکاری معلمان، خانوادهها و خود دانشآموزان امکانپذیر است. ما در آموزش و پرورش استان اردبیل، نماز را نه فقط یک برنامه، بلکه یک رسالت میدانیم.
