فضیلت و آثار خواندن سوره فجر
سوره فجر هشتاد و نهمین سوره قرآن است که در جزء سی قرار گرفته است. این سوره در مکه بر پیامبر(ص) نازل شده و از سورههایی است که با سوگند آغاز میشود. در مورد فضیلت سوره فجر آمده است که این سوره مخصوص امام حسین (ع) است و هر کس آن را بخواند در قیامت همدرجه ایشان خواهد بود. در مورد خواص این سوره نیز روایت است که برای در امان بودن از ترس و هراس و داشتن فرزندی نور چشمی مفید است.
معرفی سوره فجر و ویژگیهای آن
نامیدن سوره فجر به این نام «بدین دلیل است که این سوره با سوگند پروردگار به «فجر» یعنی سپیدهدم آغاز میشود» (۱). همانطور که بیان شد این سوره «از سورههای مکی قرآن است و در ترتیب نزول سوره دهمی است که بر رسول خدا (ص) نازل شده است» (۲). در چینش کنونی مُصحَف فجر سوره هشتاد و نهم قرآن است و در جزء سی قرآن جای دارد. این سوره دارای « ۳۰ آیه، ۱۳۹ کلمه و ۵۸۴ حرف است و از جمله سورههای مُفصَلات (یعنی سورههای دارای آیات کوتاه ) قرآن است. سوره فجر با پنج سوگند آغاز شده است» (۳). محتوای سوره فجر «در مورد سرگذشت قوم عاد و نیز باغهای بهشت ستوندار (ارم ذات العماد) و قوم ثمود، قوم فرعون و فساد آنها پرداخته است. سوره فجر این نکته را یادآوری میکند که انسان همواره در معرض امتحان الهی است و با نعمت و سختی مورد آزمایش قرار میگیرد. در این سوره دلایل شکست افراد بیایمان را در امتحان الهی بیان میکند و به رسیدن روز جزا اشاره مینماید که در روز قیامت انسانهای بیایمان از آتش جهنم پند خواهند گرفت اما دیگر فایدهای نخواهد داشت» (۴).
فضیلتهای خواندن سوره فجر در روایات
درباره فضیلت سوره فجر روایات بسیاری در کتب مختلف ذکر شده است که در ادامه آنها را بیان میکنیم:
همراهی با امام حسین(ع) در قیامت
در مورد فضیلت خواندن این سوره از امام صادق (ع) روایت شده است که « سوره فجر را در نمازهای مستحب و واجب خود بخوانید چرا که سوره فجر، سوره امام حسین (ع) است و هر شخصی این سوره را قرائت نماید در روز قیامت در مرتبه امام حسین (ع) و همراه ایشان قرار خواهد گرفت» (۵).
در مورد فضیلت این سوره آمده است که سوره فجر به سوره امام حسین (ع) شهرت دارد و در احادیث منظور از نفس مطمئنه در آیات پایانی این سوره را امام حسین (ع) دانستهاند. از ابو اسامه نقل شده است که«در مجلسی امام صادق (ع) این حدیث را بیان نمودند و من از ایشان پرسیدم چگونه سوره فجر در خصوص امام حسین (ع) است؟ فرمودند آیا آیه «یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی… را نشنیدهای در اینجا منظور از نفس مطمئنه امام حسین (ع) است» (۶).
در توجیه و تحلیل سوره فجر بر امام حسین (ع) آمده است که« ائمه (ع) بدین دلیل سوره فجر را سوره امام حسین (ع) نامیدهاند که قیام و شهادت امام حسین (ع) در تاریکی طغیان و ستم مانند طلوع فجر منشأ حیات و حرکت شد. خون پاک امام حسین (ع) و یاران ایشان به زمین ریخته شد و نفوس مطمئنه آنها با فرمان «ارجعی» و با خشنودی به سوی پروردگار شتافت… تا از این الهام و جوشش نور حق در میان تاریکیها درخشیده و راه حیات با عزت باز گردد و پایههای ظلم و طغیان بیپایه شود و ستمکاران را دچار خشم و نفرین نماید» (۷).
بخشایش گناهان
در حدیثی از پیامبر (ص) نقل شده است که « هر کس سوره فجر را در دهه اول از ماه ذیالحجه بخواند خداوند گناهان او را میبخشاید و اگر در غیر ایام ذکر شده سوره فجر قرائت شود موجب نورانیت فرد در روز قیامت خواهد شد» (۸).
از رسول خدا (ص) روایت است که« هر کس سوره فجر را در دهه ذیحجه هر شب قرائت کند خداوند گناهان او را خواهد بخشید و اگر این فرد در چنین روزهایی از دنیا برود بیحساب وارد بهشت خواهد شد» (۹).
در جایی دیگر از پیامبر (ص) روایت شده است که «فرمودند هر کسی سوره فجر را قرائت کند خداوند به تعداد همه کسانی که این سوره را خواندهاند و میخوانند گناهان او را خواهد بخشید» (۱۰).
خواص و آثار قرائت سوره فجر
درباره خواص خاندن سوره فجر روایات زیر ذکر شده است:
در امان بودن از بلاها
در مورد خواص سوره فجر از امام صادق (ع) روایت شده است که «هر کس سوره فجر را در زمان طلوع فجر یازده مرتبه قرائت کند تا طلوع فجر روز بعدی از بلاها و آنچه از آنها ترس دارد در امان خواهد بود» (۱۱).
فرزند دار شدن
یکی از خواص خواندن سوره فجر صاحب فرزند شدن است. روایت شده است که «اگر شخصی پیش از ارتباط با همسر خود سوره فجر را یازده بار بخواند خداوند فرزندی نیکو (در روایت فرزندی ذکور) به او عطا میکند که نور چشم او خواهد بود» (۱۲).
در جایی دیگر ذکر شده است که «هر کس سوره فجر را بنویسد و به کمر خود آویزان کند و به حلال با همسر خود بیامیزد پروردگار به به او پسری خواهد داد که نور چشم او خواهد بود» (۱۳).
سخن آخر
سوره فجر بهمانند سورههای مکی دیگر آیاتی کوتاه و تکاندهنده و همراه با انذار دارد. خواندن این سوره در روایاتی از رسول خدا (ص) و امام صادق (ع) موجب آمرزش گناهان و نورانیت فرد در روز قیامت خواهد شد. در مورد خواص این سوره نیز ذکر شده است که خواندن و نوشتن آن برای صاحب فرزند پسر شدن مفید است. همچنین در روایات آمده است که خواندن این سوره در زمان طلوع فجر موجب ایمن شدن از بلایا خواهد شد. در این مطلب فضیلتها و خواص خواندن سوره فجر بیان شد با توجه به روایات ذکر شده خواندن این سوره در نمازهای واجب و مستحب برای بهرهمندی از فضایل اخروی توصیه شده است؛ بنابراین برای بهره مندی از خواص این سوره در زندگی روزمره نباید خواندن آن را فراموش کرد.
کاری از تحریریه ستاد اقامه نماز
پینوشت
- دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی، ۱۳۷۷ ش، ج۲، ص ۱۲۶۳.
- معرفت آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ ش، ج۱، ص ۱۶۶.
- دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی، ۱۳۷۷ ش، ج۲، ص ۱۲۶۳ ـ ۱۲۶۴.
- همان.
- ثوابالاعمال، ص ۱۲۳.
- بحارالانوار، ج۲۴، ص ۹۳.
- پرتوی از قرآن، سید محمود طالقانی، ج۴، ص ۶۷ ، با تلخیص.
- مجمعالبیان، ج۱۰، ص ۳۴۱.
- همان.
- تفسیر برهان، خواصالایات، ص ۱۵۲.
- ثوابالاعمال، ص ۲۷۶.
- خواصالایات، ص ۱۵۲.
- تفسیر اهل بیت (ع) ج۱۸، ص ۸۸.
