نسل امروز، نسلی متولد و پرورش یافته در عصر فناوری های نوین است
به گزارش روابط عمومی ستاد اقامه نماز خراسان رضوی، در راستای توسعه و ترویج فرهنگ نماز در بین نسل نو، روابط عمومی ستاد اقامه نماز استان در آستانه سی و دومین اجلاس سراسری نماز با عنوان “مادران، فرزندان، فناوری های نوین و راهبردی” با فهیمی نیا معاون امور خانواده سپاه امام رضا(ع) مشهد در روز چهاشنبه دوازدهم شهریورماه گفتگو کرد.
مشروح گفتگو را در زیر بخوانید.
از نسل امروز و کودکان چه تعریف و شناختی دارید؟
فهیمی نیا معاون امور خانواده سپاه امام رضا(ع) مشهد در ابتدا این گفتگو گفت: نسل امروز، به ویژه کودکان و نوجوانان، نسلی است متولد و پرورش یافته در عصر فناوری های نوین؛ دورانی که مرزهای اطلاعاتی، فرهنگی و ارتباطی گسترش بی‌سابقه‌ای یافته است. آنان از همان سال‌های ابتدایی زندگی با ابزارهای نوین (اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، تلفن هوشمند، بازی‌های رایانه‌ای)آشنا می‌شوند و زیست‌جهانی متفاوت با نسل‌های پیشین دارند.
وی از حیث روان‌شناختی و تربیتی، مهم‌ترین ویژگی‌های نسل امروز را به چند دسته تقسیم کرد و ادامه داد: گرایش بالا به یادگیری تصویری و تعاملی: کودکان امروز، بیشتر از طریق تصویر، ویدئو، بازی و ابزارهای دیجیتال می‌آموزند. سرعت بالای انتقال و دریافت اطلاعات: ذهن آنان از همان کودکی با حجم بالایی از داده‌ها مواجه است. میل به استقلال و مشارکت: این نسل دوست دارد پرسشگر باشد، در تصمیم‌گیری‌ها حضور داشته باشد و دلایل کارها را بفهمد.
فهیمی نیا اضافه کرد: تمرکز کوتاه‌تر و گرایش به تنوع: به دلیل بمباران اطلاعاتی، معمولاً تمرکز کمتر و اولویت‌دهی به مطالب کوتاه و جذاب دارند. هویت‌یابی پیچیده و چندلایه: کودک امروزی اغلب در فضایی چند فرهنگی و چند رسانه‌ای هویت خود را شکل می‌دهد و با هویت دینی، ملی و جهانی درگیر است.
معاون امور خانواده سپاه امام رضا(ع) از نظر جامعه‌شناختی نسل امروز را این گونه توصیف کرد و افزود: ارتباطات گسترده و جهانی: کودکان به راحتی با همسالان خود در سراسر جهان ارتباط برقرار می‌کنند. آگاهی بالا از حقوق فردی: نسل امروز درباره حقوق، انتظارات و شرایط خود آگاه‌تر و مطالبه‌گرتر است. تفاوت در الگوهای اقتدار: روش‌های سنتی اقتدار والدین، معلمان و جامعه دیگر کارآمدی سابق را ندارد و باید به شیوه‌های نوین مبتنی بر منطق، گفتگو و مشارکت روی آورد.
دیدگاه شما در مورد جایگاه مادر در خانواده در تربیت دینی فرزندان چیست؟
وی بیان کرد: مادر، نخستین و پایدارترین آموزگار انسان است؛ کسی که رحمت، امنیت عاطفی، و اصل اطمینان وجودی را به فرزند ارزانی می‌دارد و خاستگاه نخستین شکل‌گیری باورها و ارزش‌ها، از جمله ایمان و نماز، در قلب و ذهن کودک می‌باشد. در متون دینی، نقش مادر در تربیت دینی فرزند بسیار برجسته است. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: مادر مهربان رحمت خداست؛ کودک جز در مادر، چنین عاطفه و محبتی را نمی‌یابد.
معاون امور خانواده سپاه امام رضا(ع) ادامه داد: در روایات بسیاری، اولین آموزه‌های دینی کودک اعم از ایمان، نماز و اخلاق نیکو بر عهده مادر نهاده شده است؛ چرا که کودک در سال‌های نخست به لحاظ عاطفی و شناختی، بیشترین پذیرش را از مادر دارد. واقعیت تاریخی سیره بانوان بزرگ اسلام مانند حضرت زهرا و حتی بانوان نمونه در صدر اسلام شاهد روشنی بر این جایگاه است.
فهیمی نیا بیان کرد: مطالعات جدید تربیت کودک، نقش الگوی رفتاری، محبت فعال و حضور عاطفی مادر را در درونی شدن ارزش‌ها و انگیزش دینی مانند نماز در فرزند تأیید می‌کند. مادران، با رفتارهای روزمره، الگو دادن عملی و فضای امن عاطفی، اشتیاق عبادت و معنویت را بی‌واسطه به نسل جدید انتقال می‌دهند.
وی گفت: در عصر فناوری‌های نوین که کودکان با منابع اطلاعاتی گسترده و بعضاً متعارض مواجه هستند، نقش مادر نه تنها کمرنگ نشده، بلکه تخصصی‌تر و راهبردی‌تر شده است. نظارت هوشمندانه و آگاهانه: مادر باید بتواند میان دنیای دیجیتال و تربیت دینی فرزند، توازن برقرار کند. توانمندسازی ارتباطی: مهارت گفتگو، پاسخگویی به شبهات و هدایت با زبان نسل جدید، امروزه از ملزومات مادری موفق است.
چگونه می شود ارتباط مستمر خانه و مدرسه را مدیریت کرد تا یک تربیت درست، موثر و ادامه دار باشد؟
معاون امور خانواده سپاه امام رضا(ع) در پاسخ به این سوال اظهار کرد: در نظام تربیتی کارآمد و پایدار، خانواده و مدرسه دو بال مکمل برای پرورش صحیح فرزند هستند. استمرار و کیفیت ارتباط این دو، ضامن انتقال اثربخش ارزش‌ها و آموخته‌های دینی مانند نماز می‌باشد.
وی برای تحقق این هدف، سه محور را ارائه داد و گفت: مرحله اول همسویی اهداف و تعامل سازنده، تدوین اهداف تربیتی مشترک: نشست‌های مشترک والدین و کادر مدرسه (اعم از مدیر، معلم و مربی پرورشی) جهت تعریف اهداف تربیت دینی و روش‌های تحقق آن؛ به‌ویژه در امر نماز و مناسک دینی همچنین هم فکری پیرامون مسائل تربیتی: ارائه فضای گفت‌وگو برای بیان دغدغه‌ها، مشکلات و موفقیت‌های تربیتی نسل نو از دیگر اهداف است.
فهیمی نیا ادامه داد: ارتباط مستمر و شفاف، استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی: ایجاد کانال‌های ارتباطی (مانند گروه‌های پیام‌رسان، اپلیکیشن‌های مدرسه‌محور، ایمیل و سامانه‌های اطلاع‌رسانی) جهت اطلاع‌رسانی، پرسش و پاسخ و پیگیری امور تربیتی، برگزاری جلسات منظم اولیا و مربیان: این جلسات، فرصتی برای ارزیابی پیشرفت تربیتی و هم‌افزایی راهبردها فراهم می‌کنند.
معاون امور خانواده سپاه امام رضا(ع) آخرین محور را توانمندسازی و حمایت متقابل گفت و ادامه داد: آموزش والدین و معلمان: ارائه کارگاه‌های ویژه تربیت دینی برای والدین و ارتقای مهارت‌های اقناعی معلمان، اجرای طرح‌های مشترک خانوده و مدرسه: مانند مسابقات نماز، مناسبت‌های مذهبی با مشارکت خانواده‌ها و پروژه‌های عملی (نماز در خانه و مدرسه)
از نگاه شما امروز در تربیت دینی چه تهدیدها و فرصت هایی می باشد؟ و چه توصیه هایی برای مادران و خانواده ها دارید؟
وی تهدیدها را بازگو کرد و گفت: در جهان امروز، تربیت دینی فرزندان با چالش‌ها و تهدیدهای جدیدی روبه‌روست که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: غلبه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی: دسترسی نامحدود کودکان و نوجوانان به انواع محتوا، از جمله محتوای الحادی، شبهه‌آفرین و هنجارشکن. کاهش زمان تعامل خانوادگی: مشغله والدین و جذابیت سرگرمی‌های دیجیتال، حضور تربیتی والد را کمرنگ می‌کند.
فهیمی نیا اضافه کرد: چندصدایی و تضعیف اقتدار تربیتی: مواجهه فرزندان با روایت‌های متعارض درباره دین، سبک زندگی و ارزش‌ها. بحران هویت و معنویت‌گریزی: با روند جهانی‌شدن و مصرف‌زدگی، برخی کودکان از سنین کم دچار تردیدهای هویتی یا کم‌علاقگی به مسائل معنوی می‌شوند. همچنین تک بعدی شدن آموزش های دینی: محتواهای سنتی و معلم‌محور که با زبان و دغدغه‌های نسل جدید فاصله دارد.
معاون امور خانواده سپاه امام رضا(ع) فرصت ها در امر تربیت دینی را بیان کرد و افزود: در عین حال، دنیای نوین امکانات و ظرفیت‌های بی‌سابقه‌ای برای تقویت تربیت دینی به وجود آورده است: دسترسی گسترده به منابع اصیل و محتوای تعاملی: امروزه اپلیکیشن‌های دینی، فیلم‌های آموزشی، بازی‌های رایانه‌ای با مفاهیم اسلامی و کتاب‌های الکترونیکی فراوانی در دسترس قرار دارند.
وی ادامه داد: امکان گفت‌وگوی مستمر با فرزندان: فناوری ابزار گفت‌وگو، یادگیری مشارکتی و آموزش فرزندمحور را بسیار آسان کرده است. ایجاد شبکه‌های حمایتی و گروه‌های اولیا: فضای مجازی، امکان ارتباط و تبادل‌تجربه والدین و معلمان را به سادگی فراهم آورده است. زبان نو رسانه برای مفاهیم دینی: نماز و اخلاق اسلامی می‌تواند با زبان هنر، کلیپ، موشن‌گرافیک و داستان جذاب به دل کودکان و نوجوانان راه پیدا کند.
فهیمی نیا در ادامه صحبت های خود و در توصیه به مادران و خانواده‌ها بیان کرد: همراهی فعال و آگاهی‌بخش با فرزند: به جای نظارت صرف و کنترل، با فرزند گفت‌وگو کنید، شنونده باشید و با هم‌فکری به سؤالاتش پاسخ دهید. الگوسازی عملی و صمیمی: کنش دینی شما( نماز خواندن عاشقانه، دعا، اخلاق خوش) بهترین عامل تربیت فرزند است.
معاون امور خانواده سپاه امام رضا(ع) ادامه داد: استفاده گزینشی و هوشمندانه از فناوری: محتواهای مفید و جذاب (اپلیکیشن، پویانمایی، کتاب تعاملی،…) را برای آشنایی با مفاهیم دینی برگزینید. تقویت تعامل خانواده با مدرسه و گروه‌های تربیتی: تنها نباشید، گفتگو و هم‌افزایی با معلمان، مشاوران و والدین دیگر بسیار مؤثر است.
وی اضافه کرد: پاسخ‌دهی شفاف و اقناعی به پرسش‌ها و شبهات: اگر پرسشی را نمی‌دانید، در جستجوی حقیقت باشید. از پاسخ سطحی و تحکم دوری کنید همچنین توجه به نیازهای روانی و عاطفی: فرزندِ شاد، آرام و محبت‌دیده، بیشتر پذیرای مفاهیم معنوی خواهد بود.
نحوه مدیریت دینی در درون خانواده در کنار مسائل خانه داری چگونه باید باشد؟
فهیمی نیا در پاسخ به سوال آخر عنوان کرد: دین به مثابه بخش طبیعی زندگی: نماز، دعا، یاد خدا، مهربانی و صداقت نباید فقط مختص وقت خاصی باشد، بلکه در تمام وجوه زندگی روزمره (آشپزی، خرید، مهمانی، رسیدگی به فرزندان، استراحت و…) جاری باشد.
وی اضافه کرد: الگوسازی عملی: مادر می‌تواند هنگام انجام کارهای خانه (مثل آماده‌کردن سفره، آشپزی یا حتی نظافت)، ذکر خدا را بر زبان جاری کند، بی‌واسطه با فرزند حرف بزند و از فرصت‌های ساده برای بیان ارزش‌های دینی استفاده کند. تبدیل کارهای خانه به فرصت تربیت دینی: بچه‌ها را در وظایف خانه سهیم کنید و همزمان معانی مثل تعاون (همکاری)، امانت‌داری، صبر و رضا را در عمل به آن‌ها آموزش دهید.
معاون امور خانواده سپاه امام رضا(ع) ادامه داد: تنظیم وقت برای عبادت خانوادگی: حتی در شلوغ‌ترین روزها می‌توان دقایقی خاص را به نماز جماعت خانوادگی، قرائت کوتاه قرآن یا دعا اختصاص داد که علاوه بر عبادت، فرصتی برای انس و گفتگو خانوادگی نیز هست. استفاده از فناوری برای ساده‌سازی امور: فناوری می‌تواند ابزار آموزش دینی (مانند پادکست‌های صوتی دینی هنگام خانه‌داری یا اپلیکیشن‌های یادآوری نماز) باشد و هم انجام امور خانه را (با آموزش تکنیک‌های جدید و برنامه‌ریزی) ساده‌تر کند.
فهیمی نیا گفت: آگاه‌سازی و درگیرکردن تمام خانواده: بار خانه‌داری و تربیت دینی فقط به دوش مادر نباشد؛ همه اعضای خانواده(پدر، فرزندان بزرگ‌تر)در مسئولیت‌های خانه و امور دینی شریک باشند. گفت‌وگو و تصمیم‌گیری مشترک: درباره مسائل دینی و خانه‌داری با اعضای خانواده مشورت و تبادل‌نظر کنید تا هرکس احساس مسئولیت و مشارکت داشته باشد.
وی در پایان خاطر نشان کرد: خود مراقبتی معنوی و جسمی: مادری که به معنویت و آرامش توجه دارد، بهتر می‌تواند هم خانه را مدیریت کند هم تربیت دینی را پیش ببرد. چند دقیقه خلوت و نیایش در روز، انرژی فوق‌العاده‌ای برای ادامه خدمت به خانواده می‌بخشد.
