نظر اندیشمندان و دانشمندان غیر مسلمان در مورد نماز و فواید آن
اخیراً پژوهشگران و دانشمندان غربی، تحقیقات گسترده ای درباره نماز و آثار مثبت آن در زندگی و سلامت افراد، انجام داده اند و نتایج شگفت انگیز آن را در قالب نظریات علمی، به جهان مخابره کرده اند. توجه کردید؟؟ نظریات علمی نه تأیید و حقانیت اسلام!! متأسفانه، برخی از مسلمانان، به تعالیم و تکالیف اسلام و کلام امامان معصوم علیهم السلام شک می‌کنند و با کوچکترین شبهه افکنی و پاشیدن بذر تردید توسط برخی از معاندان دین اسلام و دشمنان شریعت، فرائض دینی خود را وا می نهند و از انجام تکالیف، سر باز می زنند، در حالیکه پژوهشگران و دانشمندان غیر مسلمان در آن سوی مرزها، پس از تحقیقات گسترده و علمی، دستورات اسلام را در تحت عناوینی مثل یافته ها و اکتشافات و نظریات علمی، به دنیا اعلام می‌کنند. در این مقاله قصد داریم به بررسی «نظر دانشمندان غیر مسلمان در مورد نماز و فواید آن» بپردازیم. با ما همراه باشید.
آثار مثبت روانی نماز از دیدگاه اندیشمندان غیر مسلمان
همانطور که ذکر شد، اخیراً اندیشمندان غربی به طور گسترده ای درباره نماز و دعا و نیایش به بحث و پژوهش پرداخته اند. در همین راستا، برخی از اندیشمندان حوزه روان شناسی، به این نتیجه رسیده اند که ارتباط قلبی با خدا از طریق اعمال عبادی ویژه ای مانند نماز و نیایش و دعا، بسیاری از آلام و ناراحتی های روحی و روانی را بهبود می بخشد. در ذیل به نظر اندیشمندان و دانشمندان غیر مسلمان در مورد نماز میپردازیم:
دکتر الکسیس کارل
در همین رابطه، دکتر الکسیس کارل [۱] که به اذعان خودش، « برای درمان جنبه های ویرانگر تمدن جدید راهی نمی یابد»[۲] ، پس از تحقیقات فراوان، در نوشته های خویش، راه درمان و معالجه ناهنجاری ها و یأس های ناشی از تمدن جدید را اینگونه عنوان می کند: «نیایش، به آدمی نیروی تحمل غم ها و مصیبت ها را می بخشد.»[۳]. نکته جالب اینجاست که این مثلاً کشف علمی! حدود ۱۴۵۰ سال پیش، در قرآن کریم آمده است. آنجا که می فرماید: «الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَهٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ»: آنان که چون به حادثه سخت و ناگواری دچار شوند (صبوری پیش گرفته و) گویند: ما به فرمان خدا آمده‌ایم و به سوی او رجوع خواهیم کرد.[۴]
دکتر توماس هایس لوپ
دکتر توماس هایس لوپ می گوید: «با این قید که من پزشکم، این سخن را می گویم که نماز، بهترین وسیله ای است که تاکنون برای توسعه اطمینان و تسکین اعصاب و آسایش و نشاط، شناخته شده که زمینه بی خوابی را برطرف می گرداند.»[۵] و این مصداق بارز آیه «الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»: آنها که به خدا ایمان آورده و دلهاشان به یاد خدا آرام می‌گیرد، آگاه شوید که تنها یاد خدا آرام‌بخش دلهاست.[۶] سیریل برت روان شناس انگلیسی [۷]، با تأکید بر نظریه ویلیام جیمز [۸] درباره تأثیر نیایش و نماز می گوید: «ما به واسطه نماز می توانیم وارد انبار بزرگی از نشاط عقلانی شویم که در شرایط عادی یارای وصول بدان را نداریم.»[۹]
ماهاتما گاندی
ماهاتما گاندی (رهبر بزرگ هند) [۱۰] در بیان علت استقامت و قوای روحی خود، اینچنین می گوید: «اگر نماز نبود و با خدا ارتباط برقرار نمی کردم، به طور حتم سال ها بود که دیوانه شده بودم.»
او در ادامه می افزاید: «برای نیلیونها نفر مسلمان و مسیحی تنها مایه تسلی و آرامش زندگی، دعا و نماز است. ممکن است شما انها را دروغگو یا خود فریب بنامید. اما من می گویم که حتی این «دروغ» هم برای من که هوادار جدی حقیقت و راستی هستم لطف و جذبه ای خاص دارد. زیرا آنچه شما «دروغ» می نامید برای من ریسمان اصلی و تکیه گاه و دستاویزی بوده است که بدون آن نمی توانسته ام حتی لحظه ای زندگی کنم. من با تمام جریانها و نا امیدیها که در افق سیاسی با آن مواجه هستم هرگز آرامش خود را از دست نداده ام. در واقع مردمی را دیده ام که حسرت آرامش مرا داشته اند، این آرامش از دعا و نماز من حاصل شده است. من اهل دانش نیستم اما در کمال فروتنی ادعا می کنم که مرد دعا و نماز هستم. [۱۱] نورمن وینسنت گریسی [۱۲] می گوید: «دعا و نماز بزرگ ترین نیرویی است که برای مبارزه با دشواری های زندگی روزانه و به دست آوردن آرامش روحی، شناخته شده است.»[۱۳]
آثار مثبت جسمانی نماز از دیدگاه اندیشمندان غیر مسلمان
حرکات و ورزش‌های مختلف، هر کدام به طریقی، به سلامت جسمانی فرد، کمک کرده و تأثیرات فراوانی در حفظ سلامتِ فردِ ورزشکار دارند، اما به حکمت و تدبیر خداوند بی همتا، ورزش کامل و آثار شگفت انگیز آنها، همگی در نماز و ارکان آن، تعبیه شده است. هرچند که هدف اصلی، از برپاییِ فریضه ی نماز، طاعت و عبادتِ پروردگار جهانیان است، لیکن نماز، به قدری آثار مثبت و سازنده دارد که امروزه، شاهد آن هستیم که علاوه بر بزرگان و علمای مسلمان، پژوهشگران و اندیشمندان غیر مسلمان نیز بعد از گذشت حدود ۱۴۵۰ سال، به این مهم، دست یافته اند. هم چنین اندیشمندان غربی، به اثرات مثبت نماز در بهبود ناراحتی ها و بیماری های جسمی نیز اشاره کرده اند.
دکتر ادوین فردریک پاورس
از دیگر دانشمندان غیر مسلمان که در مورد نماز سخن گفته است، دکتر ادوین فردریک پاورس که یکی از پزشکان متخصص در زمینه ی درمان بیماری های عصبی در ایالات متحده آمریکا بود. وی درباره تجارب ارزشمند خود در این زمینه می گوید: «ما می بینیم هزاران حالت برای مریض پیش آمده که مشهورترین پزشکان و باهوش ترین طبیبان کمترین امیدی برای بهبودی آن نداشته اند، اما چیزی که در بهبودی او اثر گذاشته، معجزه ای مانند معجزات نماز و ارتباط با خدا بوده است.»[۱۴]
پروفسور لای
طبق پژوهش های انجام شده توسط پروفسور لای [۱۵]، معلوم شده است که DNA سلول های مغزی در اثر مواجهه با بارهای الکتریکی و امواج مغناطیسی خارجی، دچار اختلالات و آسیب های جدی می شوند. با توجه به اینکه انسان، علی الخصوص مغزِ او، در طی روز، به دفعات با میادین و امواج مغناطیسی خارجی که از منابع مختلفی همچون وسایل برقی و الکتریکی و نیروگاه ها و وسایل ارتباطی و مخابراتی و … و همینطور هم میدان مغناطیسی زمین مواجه می شود که به شدت برای سلامتی او مضر است، خواندن نماز به صورت روزانه و مرتب با رعایت آداب و ارکان خاص آن، روشی مناسب برای مقابله و دفع این امواج است، زیرا هنگامی که شخص، برای نماز برخاسته و رو به قبله می ایستد، در موقعیتی قرار می گیرد که به هنگام سجده، میدان مغناطیسی زمین و میدان مغناطیسیِ بدن، بر روی هم منطبق می شوند و طی آن، همانندِ عملکردِ یک رسانای الکتریکی، مواد الکتریسیته و بارهای منفی الکتریکی، از طریق سر به زمین منتقل می شود.
پروفسور بور
یکی از نکات بسیار جالبی که پروفسور بور [۱۶] کشف کرد، این بود که علاوه بر وجود میدان مغناطیسی در بدن همه ی انسان ها، در بدن همه ی دانشجویان مؤنث که جامعه آماری مورد تحقیق وی بودند، ماهی یکبار، به مدت چند روز، تغییر ولتاژ شدیدی ایجاد می شود که باعث می شود تا میدان مغناطیس بدن به منظم‌ترین شکل خود درآمده و بارهای منفی خارج شوند. به همین دلیل است که لازم نیست که زنان، در ایام عادت ماهیانه، نماز بخوانند. نتیجه ی پژوهش ها و اکتشافات علمی جدید هم نشان می دهد که دلیل علمیِ اینکه قلب زنان به صورت کلی، منظم تر و قویتر از قلب مردان کار می کند و آنها کمتر از مردان، دچار عارضه های قلبی و نارسایی می شوند، همین تغییر ولتاژی است که در دوران عادت ماهیانه ایجاد می شود.
آثار مثبت اجتماعی نماز از دیدگاه اندیشمندان غیر مسلمان
محققان و اندیشمندان غربی، در مورد آثار و فواید اجتماعی نماز نیز، نظرات و دیدگاه های جالب توجه و قابل تأملی ارائه کرده اند. ویل دورانت [۱۷] در کتاب خود، اوصاف وحدت و زیبایی های تصویری و اجتماعیِ برپاییِ نماز جماعت را توسط مسلمانان، به تصویر می کشد.[۱۸] لورا اسقف مسیحی، نماز مسلمانان را عامل جذب دیگران می داند.[۱۹] هراس لیو بر این عقیده است که: «نماز جماعت مسلمانان کامل ترین درجه مساوات بین مردم است».[۲۰]
نتیجه گیری
با بررسی نتایج تحقیقات و آثار و نیز شخصیت اندیشمندان و نظریه پردازان مسلمان و غیر مسلمان، به این نتیجه می رسیم که غربی ها به دلیل ناآگاهی از ماهیت و لذت نماز، بیشتر، از فواید دنیوی و ظاهری نماز سخن گفته اند و به همین دلیل نظر دانشمندان غیر مسلمان در مورد نماز بیشتر درباره آثار جسمی آن بود، ولی علما و اندیشمندان مسلمان، با توجه به شناختی که نسبت به مفاهیم عمیق دینی وعرفانی دارند، موضوع عبادت و به طور اخص، «نماز» را مورد مطالعه و بررسی قرار داده اند و درک لذت انس با معبود را از طریق نماز، به عنوان هدف غاییِ نمازگزار مورد بحث قرار داده اند.
اما برخی از اندیشمندان غربی که به این موضوع پرداخته اند، با توجه به فرهنگ مادی نگری و مکاتب فکری رایج در غرب، نماز را فقط از منظر سودرسانی و نهایتاً، یک تجربه و موفقیتِ دینی تبیین می کنند. در تحلیل این امر، باید گفت که ذات و حقیقت عبادت، ظاهرِ بندگی و نمایشِ مناجات انسان با خداوند نیست، بلکه آنچه که انسان نمازگزارِ عاشق و عابد، احساس می کند و با بهره مندی از ابزارِ تجربه، در قالبِ دین به آرامش و صفای باطن می رسد، فراتر از همه ی منفعت ها و برکات مادی و دنیوی نماز است که اندیشمندان غربی از آن، برداشت کرده اند.
در نگاه غربیان، ابراز عبادت و بندگی نسبت به پیشگاه خداوند و تقید و اطاعت از فرامین او، آنهم نه به دلیل اجبار و اکراه در دین، زیرا در قرآن کریم گفته شده «لا اکراه فی الدین» بلکه به دلیل کسب رضایت و تقرب به بارگاه خداوند مهربان، که همانا هدف اصلی و یگانه ی عبادت و ابرازِ بندگی است، توجیه پذیر نیست. از این روست که اندیشمندان غربی با توجه به تنوع دیدگاه هایشان ( انواع منفعت رسانی های مادی و اجتماعی و روانی و …)، بیشتر از اندیشمندان مسلمان به پژوهش و تحلیل درباره ی نماز پرداخته اند و در تحلیلِ اصالت و ریشه ها و نتیجه نهایی و پیآمدهای نماز در دنیا، بیشتر به آثار روحی و روانی نماز خواندن و نیز نقش آن در ایجاد آرامش درونی و همچنین آثار اجتماعی نماز، به مکاشفه و مباحثه پرداخته اند. با این وجود به دلایلی که ذکر شد، آن ها عاجزند از اینکه ظرافت ها و لذایذ معنوی و عرفانی و لطافت های عبادت و مناجات با معبود را درک نمایند، زیرا دیدگاه آن ها در مورد دین و دعا وعبادت و نماز، غیر از دیدگاه همراه با معرفت یک مسلمان و نمازگزار واقعی است. به عبارت دیگر، آن ها نمی توانند به مفاهیمی همچون خضوع و خشوع، حضور قلب، تقرب و آثار فراجهانی و ملکوتیِ نماز اشاره کنند.
نمازی که در نتیجه تحقیقات دانشمندان غربی به آن اشاره شده روح عبادت ندارد و تنها به عنوان یک نسخه درمانی و من باب رهایی از آسیب ها و اختلالات روحی و در واقع، یک نوع تجربه دینی است. به طور کلی می توان گفت که فلسفه و منطق نیایش و فرهنگ عبادت و بندگی در مکتب اندیشه گران غربی با مبانی عقیدتی در مکتب انسان ساز و رهایی بخش اسلام و نیز، نظام تفکر اندیشمندان مسلمان متفاوت است؛ زیرا بزرگان دین اسلام، پیروان خود را توصیه به معرفت و توسل از طریق نماز فرموده اند و نماز را کامل ترین گذرگاه برای سیر و سلوک به سوی حق دانسته اند.
کاری از تحریریه ستاد اقامه نماز
پی نوشت ها
- آلکسی کارل (به فرانسوی: Alexis Carrel) (فرانسوی: [alɛksi kaʁɛl]) (۲۸ ژوئن ۱۸۷۳، سنت فوآ للیون – ۵ نوامبر ۱۹۴۴، پاریس) زیست‌شناس فرانسوی برندهٔ جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی در سال ۱۹۱۲ به خاطر مطالعهٔ سیستم گردش خون بود. او در پایان عمر متهم به همکاری با اشغالگران نازی شد ولی پیش از محاکمه درگذشت. از وی کتاب‌های نیایش و انسان، موجود ناشناخته به فارسی ترجمه شده‌است. کتاب اخیر پرفروش‌ترین کتاب در سال ۱۹۳۵ بوده‌است.
- آلکسیس کارل، انسان موجود ناشناخته، ص۲۷۵
- آلکسیس کارل، راه و رسم زندگی، ص۱۳۷
- سوره بقره، آیه ۱۵۶
- دیل کارنگی، آیین زندگی، ص۲۴۹؛ قرآن و روان شناسی، ص۳۵۷
- سوره رعد، آیه ۲۸
- سیریل برت (انگلیسی: Cyril Burt; ۳ مارس ۱۸۸۳ – ۱۰ اکتبر ۱۹۷۱) روانشناس و دانشمند در زمینه ژنتیک اهل بریتانیا بود. او بخاطر مطالعات خود در خصوص وراثت و بهره هوشی شناخته می‌شود.
- ویلیام جیمز (William James، زاده ۱۱ ژانویه ۱۸۴۲ – درگذشته ۲۶ اوت ۱۹۱۰) فیلسوف آمریکایی و بنیان‌گذار مکتب پراگماتیسم بود. وی در زمینه روانشناسی و فلسفه مطالعات عمیقی داشت و به عنوان پزشک نیز به فعالیت مشغول بوده‌است.
- رحیم کارگر و محمد یاری، نماز از دیدگاه دانشمندان و متفکران، ص۳۱ به نقل از قرآن و روان شناسی، ص۳۶۲؛ علم النفس الدینی، ص۲۱.
- گاندی یک هندو بود و تمام عمر بر این آیین استوار ماند و بسیاری از اصول خویش را از هندو اقتباس نمود. به عنوان یک هندوی عامی معتقد بود همه ادیان برابرند و در برابر تلاش‌هایی که برای تغییر دین وی به عمل آمد مقاومت نشان داد؛ او شدیداً به خدا اعتقاد داشت و لذا به مطالعه تمام ادیان کوشش ورزید.
- گاندی، همه مردم برادرند، ص۱۰۷؛ مرواریدهای پراکنده، ص۱۳۵
- نورمن وینسنت پیل ( Norman Vincent Peale ) متولد ۳۱ مه ۱۸۹۸ در بوورزویل اوهایو و متوفای ۲۴ دسامبر ۱۹۹۳ در پاولینگ نیویورک ، کشیش و نویسنده آمریکایی که بیشتر شهرتش به خاطر وقت زیادی است که در رواج مفهوم اندیشی مثبت گذاشته است. او از دانشکده الهیات دانشگاه بوستون فارغ‌التحصیل شد و سپس تصمیم گرفت که کشیش شود و به کلیسایی در نیویورک رفت، پیل به همراه روانکاوی به نام اسمایلی بلنتون، کلینیکی در کنار کلیسا ساختند و به درمان بیماران از طریق مفاهیم دینی و روانکاوانه پرداختند؛ نورمن وینسنت پیل، را به عنوان پدر تفکر مثبت می‌شناسند. او از نویسندگان مشهور و پرمخاطبی است که فرمول اعتقاد و خوش‌بینی را ابداع کرده و در حال حاضر مردم در سراسر جهان فلسفه زندگی ساده و عملی او را می‌شناسند. سرانجام او در سن ۹۵ سالگی و در سال ۱۹۹۳ بر اثر سکته در نیویورک درگذشت.
- کلیدهای خوشبختی، ترجمه: احمد آرام، ص۳۸۸،۳۸۶
- نماز از دیدگاه دانشمندان و متفکران، ص ۲۹، به نقل از فروع دین، ص۳۸
- پروفسور ویلیام لای پزشک، دانشمند برجسته حوزه سرطان، سخنران و نویسنده کتب متعدد است که توانسه با کشفیات خود زندگی افراد بسیاری را نجات دهد.
- نیلز هِنریک دِیوید بور[۱] (دانمارکی: Niels Henrik David Bohr; دانمارکی: [ˈne̝ls ˈpoɐ̯ˀ]؛ ۷ اکتبر ۱۸۸۵ – ۱۸ نوامبر ۱۹۶۲) فیزیک‌دان دانمارکی بود.[۲] او نقش بنیادی در شناخت ساختار اتمی و نظریهٔ کوانتومی داشت و به‌پاس تلاش‌هایش جایزهٔ نوبل فیزیک را در ۱۹۲۲ کسب کرد. بور همچنین فیلسوف و ارتقاءدهندهٔ پژوهش‌های علمی بود.
- ویلیام جیمز دورانت (به انگلیسی: William James Durant) (زادهٔ ۵ نوامبر ۱۸۸۵ – درگذشته ۷ نوامبر ۱۹۸۱) فیلسوف، تاریخ‌نگار و نویسندهٔ آمریکایی بود. دورانت تصمیم به نوشتن تاریخ تمدن جهان گرفت. همسرش آریل (که قبلاً یکی از شاگردانش بود) با همراهی کردنش در سفرها، به او در نوشتن این کتاب کمک کرد. او برای نوشتن هر فصل از کتاب به گوشه‌ای از دنیا سفر می‌کرد؛ از مصر و ایران تا سیبری و ژاپن. مقصد او برای نوشتن جلد اول کتاب تاریخ تمدن با عنوان «مشرق‌زمین، گهوارهٔ تمدن» بود. بعد چاپ جلد اول، سفرهای دور دنیایش شروع شد که ۵۰ سال ادامه یافت. در نهایت، در ۱۹۷۵، نوشتن تمامی ۳۰ جلد کتابش و همچنین سفرهایش به اتمام رسیده‌است.
- ویل دورانت، تاریخ تمدن، عصر ایمان، ج۴، بخش اول، ص ۲۷۳
- فضل الله کمپانی، نتایج و فوائد دین، ص ۲۱و۲۲؛ اسلام و علم جدید، ص ۳۵۹و۳۶۰.
- اسلام و علم جدید، ص۳۵۷و۳۵۸؛ راه تکامل، احمد امین، ج۷، ص۲۱۰و۲۱۱.
