نحوه خواندن نماز ظهر ، وقت فضیلت ، آیات و احادیث مربوط به آن
نماز ظهر یکی از نماز های پنجگانه واجب یومیه است که هر روز و در هنگام ظهر خوانده میشود. این نماز هنگامی که خورشید از وسط آسمان شروع به زوال یا غروب میکند بر مسلمانان واجب میشود و تا نزدیکی غروب آفتاب میتوان آن را ادا نمود. طبعاً این نماز نیز مانند سایر نماز ها از اهمیت و فضیلت بسیاری برخوردار است. با ما همراه باشید تا با نحوه خواندن این نماز و هر آنچه که لازم است در این باره بدانید، آشنا شوید.
کیفیت نماز ظهر
صلاه ظهر دارای چهار رکعت می باشد. پس از اینکه اذان و اقامه گفته شد( اذان و اقامه عمل مستحب میباشد و میتوانید آن را نگویید) نیت میکنید که چهار رکعت نماز ظهر میخوانم قربه الی الله، سپس تکبیره الاحرام گفته و حمد و سوره ( معمولا توحید خوانده میشود) را میخوانید. پس از آن به رکوع و دو سجده میروید (در رکوع ذکر سبحان ربی العظیم و بحمده و یا سه بار سبحان الله و در سجده ها نیز سبحان ربی الاعلی و بحمده و یا سه بار سبحان الله میتوانید بگویید) و ایستاده و وارد رکعت دوم میشوید. رکعت دوم نیز به مانند رکعت اول خوانده میشود با این تفاوت که میتوانید پس از حمد و سوره دستان خود را به سمت آسمان کرده و قنوت کنید، پس از اتمام سجود در رکعت دوم در حالت نشسته تشهد را خوانده و برای رکعت سوم بر می خیزید.
در رکعت سوم و چهارم به جای حمد و سوره ۳ بار ذکر تسبیحات اربعه و یا یک بار سوره حمد را میخوانید. سپس مانند رکعت اول به رکوع و سجده میروید. پس از سجده دوم در رکعت چهارم، در حالت نشسته تشهد و سلام را گفته و نماز را تمام میکنید.
نحوه خواندن نماز ظهر مسافر
اگر فردی از حد شرعی شهر محل زندگی خود به اندازه کافی دور شده و در حال مسافرت باشد، نماز وی شکسته خواهد بود ( موارد استثناء مانند شاغل بودن فرد به رانندگی بین جاده ای و یا مسافرت فراوان دارای حکم جداگانه ای است.) در این صورت نیت کرده و مانند نماز صبح دو رکعت خوانده میشود. یعنی رکعت اول و دوم را مطابق بند بالا میخوانیم و پس از تشهد رکعت دوم سلام نماز را خوانده و نماز را تمام میکنیم.
وقت اختصاصی
وقت اختصاصی نماز ظهر یعنی وقتی که مخصوص به این نماز است و اگر در این وقت عمدا نماز واجب ترتیبی دیگری بخوانیم، آن نماز باطل محسوب میشود. زمان اختصاصی برای نماز ظهر از اول اذان ظهر به اندازه یک نماز چهار رکعتی و برای فرد مسافر اندازه یک نماز دو رکعتی میباشد و اگر در این زمان نماز عصر خوانده شود، نماز باطل است و جایز نیست.
وقت فضیلت
وقت فضیلت یعنی زمانی از وقت نماز که اگر در آن زمان این نماز خوانده شود دارای فضیلت و آثار و برکات بیشتری خواهد بود و اگر خارج از آن وقت خوانده شود، فضیلت مد نظر را ندارد. هرچند اندکی در این مورد فقها با یکدیگر اختلاف نظر دارند اما در حالت کلی و بصورت میانگین، وقت فضیلت نماز ظهر از اول نماز ظهر تا یک ساعت و چهل دقیقه بعد آن است. بدون ساعت نیز و طبق نظر آیت الله مکارم شیرازی این زمان از وقتی شروع میشود که سایه شاخص رو به افزایش رفته و تا زمانی دارای فضیلت است که سایه آن به اندازه خود آن شود.
البته در حالت کلی بهتر است که در اول وقت و پس از شنیدن اذان ظهر، اقدام به اقامه نماز ظهر کنیم و نماز را در اول وقت بخوانیم تا از آثار این نماز بیشتر بهره ببریم.
نماز ظهر در قرآن
در قرآن کریم نیز به برپایی و مراقبت از نمازهای روزانه دستور داده شده است. علاوه بر این، بر اقامه این نماز به صورت مشخص و جداگانه نیز تاکید گردیده است. خداوند در قرآن کریم در آیه ۲۳۸ سوره بقره میفرماید: «حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ وَ الصَّلاهِ الْوُسْطی وَ قُومُوا لِلَّهِ قانِتینَ» : در تمامى نمازها و به ویژه نماز میانه مراقب باشید و فروتنانه براى خدا بپاخیزید.
همانطور که در معنی این آیه مشخص است و طبق نظر عمده مفسران، نماز وسطی را نماز ظهر دانسته اند.
میزان اهمیت
عنایت و اهمیت ویژه قرآن بر اقامه نماز در میانه روز به دلیل مشغولیت انسان به کارهای خویش در وسط روز و پرداختن به امور دنیوی و غفلت از یاد و ذکر خداوند است . به همین خاطر است که خداوند این زمان را به خواندن نماز ظهر اختصاص داده تا بنده از پروردگار خویش غاقل نشود و همچنین فضائل بسیاری نیز در اول وقت خواندن این نماز قرار داده است.
روایات مربوط به اوقات نماز
در بعضی موارد به زمان های درست برای اقامه نماز شک میکنیم اما زمانی که به روایات و احادیث مراجعه میکنیم، به وضوح به زمان بندی مناسب نمازهای پنجگانه یومیه میرسیم. امام احمد بن حنبل و مسلم و ترمذی و نسائی و ابن ماجه و دار قطنی و بیهقی از بریده بن خصیب روایت کرده اند که، مردی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از وقت خواندن نماز سوال کرد و پیامبر نیز در جواب فرمودند که: دو روز با من نماز بخوانید. هنگام زوال آفتاب به بلال دستور اذان دادند و نماز ظهر را اقامه نمود، وقتی آفتاب بلند و روشن بود امر به اذان نمود و نماز عصر را اقامه نمود، زمانی که آفتاب غروب نمود، دستور اذان داده و نماز مغرب را اقامه نمود، سپس وقتی شفق و روشنی ناپدید و پنهان شده دستور اذان داد و نماز عشا را اقامه نمود، سپس هنگامی که فجر طالع شد، دستور اذان داده و نماز صبح را اقامه نمود، در روز دوّم نماز ظهر را نزدیک به وقت عصر و نماز عصر را هنگام سرخ شدن قرص آفتاب و نماز مغرب را هنگام ناپدید شدن شفق و روشنایی و نماز عشار را هنگام ثلث از شب گذشته بود و نماز صبح را هنگامی که هوا زرد رنگ شده بود، انجام داد، سپس فرمود: کجاست آن کسی که از وقت نماز سوأل نمود، مرد گفت منم ای رسول خدا، حضرت فرمود: وقت نماز شما زمانی است که در این دو روز مشاهده کردید.
پشت سر هم خواندن نماز ظهر و عصر
یکی از مواردی که معمولا بین شیعیان و اهل سنت مورد اختلاف است، جمع کردن و خواندن نماز ظهر و عصر بصورت متوالی است . در این موارد احادیث فراوانی وجود دارد که به چند مورد از آنها اشاره میکنیم:
- امام باقر (علیه السلام) میفرمایند: إذا زالت الشمس دخل الوقتان الظهر و العصر و إذا غابت الشمس دخل الوقتان المغرب والعشاء الآخره: « آنگاه که خورشید از وسط آسمان رد شد وقت انجام دادن نماز ظهر و عصر فرا میرسد و آنگاه که خورشید غروب کرد هنگام انجام نماز مغرب و عشاء خواهد بود»
- همچنین امام صادق (علیه السلام) میفرمایند: إذا زالت الشمس فقد دخل وقت الظهر و العصر جمیعا إلا ان هذه قبل هذه، ثم أنت فی وقت منهما جمیعا حتی تغیب الشمس: «هنگامی که خورشید به حد زوال رسید وقت نماز ظهر و عصر فرا میرسد؛ جز آنکه نماز ظهر قبل از نماز عصر انجام می گیرد. آنگاه تو آزادی که آن دو را در هر وقتی خواستی بخوانی تا زمانی که خورشید غروب کند.
- امام باقر (علیه السلام) از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) گفته اند که آن حضرت نماز ظهر و عصر را بدون هیچ عذر و علتی با هم به جای آورد.
البته مجوز جمع میان دو نماز به جز در برخی از موارد، مورد اتفاق همه فقهای اسلام قرار دارد. در عرفه و مزدلفه همه فقها (چه شیعه و چه سنی) جمع میان نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء را جایز میدانند، همچنین گروه زیادی از فقیهان اهل سنت جمع بین دو نماز را در سفر، مجاز میدانند.
سایر احکام
- نماز جمعه: در روز جمعه اگر در نماز جمعه شرکت کنید، نیازی به خواندن نماز ظهر نیست و نماز جمعه به عنوان جایگزینی برای آن می باشد.
- نماز مسافر: کسی که شرعاً مسافر محسوب میشود، باید نماز ظهر خود را شکسته و دو رکعتی بخواند.
- اگر خواندن نماز ظهر تا وقت مخصوص نماز عصر، به تأخیر بیافتد( یعنی آنقدر دیر شود که فقط برای یک نماز وقت داشته باشد و بعد از آن غروب میشود) باید ابتدا نماز عصر را با نیت ادا بخواند سپس قضای نماز ظهر خارج از وقت، خوانده شود.
- در نماز ظهر واجب است که حمد و سوره بصورت آهسته خوانده شود.
- اگر کسی بصورت سهوی نماز ظهر را در وقت مخصوص نماز عصر بخواند، نمازش صحیح است.
کلام آخر
نماز یکی از ارکان فروع دین است، که طبق احادیث و روایات، ستون زندگی اسلامی را تشکیل میدهد و خواندن آنها واجب است. نماز ظهر نیز مانند سایر نمازها از اهمیت و فضیلت بسیاری برخوردار است و بسیار خوب است که در اوج شلوغی و دغدغه روزمره، درست زمانی که عمده مردم از یاد و ذکر خداوند غافلند به هنگام اذان ظهر به عبادت پروردگار خویش بپردازیم.
